این ماهی ها برای شکار نشدن، همنوعان خود را قربانی می*کنند!

[پــــــــــرستو]

ماهی های آستیاناکس دو خال هنگام نزدیک شدن شکارچی به یکی از اعضای گروه خود حمله می*کنند و ظالمانه او را گیج و زخمی و آماده خورده*شدن رها کنند تا خودشان را نجات دهند.

اگر یک خرس گرسنه دنبال*تان کرده باشد، همراهی یک دوست که اتفاقا کندتر از شما می*دود، می*تواند جانتان را نجات بدهد. به عبارت دیگر اصلا لازم نیست دونده خوبی باشید تا جان سالم به در ببرید، فقط باید سریع*تر از همراه تان بدوید. اما ماهی های کوچک گونه Astyanax bimaculatus که ساکن آب*های شیرین آمریکای جنوبی هستند به این هم بسنده نمی کنند. آنها هنگام احساس خطر قربانی را از میان دسته خودشان انتخاب کرده و با حمله به آن و زخمی کردنش باعث می*شوند به یک شکار راحت تبدیل شود.

در نگاه اول این ماهی*ها که آستیاناکس دو خال نیز نامیده می*شوند و در دسته*هایی تا 50 عدد ماهی شنا می*کنند، کاملا بی*آزار به*نظر می*رسند. آنها از پلانکتون*ها، گیاهان و بقایای موجود در آب تغذیه می*کنند و توسط بسیاری از مردم آمریکای جنوبی به عنوان حیوان خانگی نگهداری می*شوند.

مهاجمان آبزی
تنها مشکلی که این ماهی*های کوچک ایجاد می*کنند، ورود به ماشین*آلات نیروگاه*های برق*آبی و از کار انداختن دستگاه*ها است. به همین دلیل رابرت یانگ از دانشگاه سالفورد در انگلستان، چندین سال پیش همکاری خود با محققان برزیلی را آغاز کرده تا راه*حلی برای این معضل پیدا کند. نتایج تحقیقات او را می*توانید در این مقاله مطالعه کنید.

یانگ و همکاران برزیلی او شیوه*های متعددی را برای دور کردن این ماهی*ها از تأسیسات نیروگاهی انتخاب کردند که تعدادی از آنها به شبیه*سازی حمله توسط شکارچیان برمی*گشت. آنها در کمال تعجب دیدند که ماهی*های آستیاناکس دو خال زمانی که احساس خطر کنند به یکی از همنوعان خود حمله*ور شده و او را به طعمه*ای آسان برای شکارچی تبدیل خواهند کرد. این تیم چندین سال است که روی این شیوه خودخواهانه دفاعی در این ماهی*ها کار می*کند.

یانگ و همکارانش 8 دسته 8تایی از این ماهی*ها را که اعضای هر کدام تقریبا هم*اندازه بودند، انتخاب کردند. گروهی را برای کنترل نگه داشتند و دسته*های دیگر را در معرض سه حمله متفاوت قرار دادند تا شیوه عملکرد هر گروه را بررسی کنند.
آنها در یک گروه از ماهی رزینی استفاده کردند که می*توانست نقش شکارچی را بازی کند. در گروه دوم از شکارچی مصنوعی استفاده شد که درون یک لوله پلاستیکی کمین کرده بود و ماهی*ها را در حین عبور تهدید می*کرد. در گروه سوم نیز حملات مرغ ماهی*خوار به دسته شبیه*سازی شده بود و گروه چهارم که گروه کنترل بود درون جعبه*ای پلاستیکی در یک آکواریوم به آرامی شنا می*کرد.

بررسی*های یانگ و همکارانش نشان می*داد این ماهی*ها تنها زمانی که توسط ماهی شکارچی که آنها را دنبال می*کرد، تهدید می*شدند به یکی از اعضای گروه خود حمله کرده و او را گیج و آسیب*دیده رها می*کردند. اینجا که شکارچی واقعی وجود نداشت، ماهی رها شده پس از چند ثانیه به خود می*آمد و همراه گروه ادامه مسیر می*داد. در سناریوهای دیگر شامل وجود شکارچی که کمین کرده بود یا حمله مرغ*های ماهی*خوار و مطمئنا زندگی در یک محیط آرام خبری از انتخاب قربانی نبود.

یانگ می*گوید: «مرغ*های ماهی*خوار یا شکارچی که کمین کرده، نزدیک*ترین ماهی به خود را شکار خواهند کرد و همین موضوع باعث می*شود حمله به یکی از اعضای گروه برای ایجاد یک شکار آسان منتفی شود. زمانی که پای مرگ و زندگی در میان باشد هر جانداری خودخواه خواهد شد؛ اما کمتر می*توان چنین رفتارهایی را در گروه*های دیگر جانوری مشاهده کرد».

ایمنی در گروه*های بزرگ*تر
بسیاری از ماهی*های کوچک در دسته*های برزگ حرکت می*کنند تا شانس شکار شدن خود توسط شکارچیان را کاهش دهند؛ اما چرا ماهی*های آستیاناکس دو خال برای در امان ماندن از خورده*شدن، حمله به همنوعان خود را انتخاب می*کنند؟

یانگ می*گوید: «شاید این رفتارها در گونه*های جانوری دیگری نیز وجود داشته باشد و آنها هم ترجیح بدهند قربانی را از بین خودشان انتخاب کنند؛ البته در گونه*های اجتماعی چون اعضای خیانتکار گروه مجازات می*شوند، احتمالا با چنین مکانیسمی برای فرار مواجه نخواهیم شد. نکته دیگر اینکه این ماهی اغلب در دسته*های کوچک شنا می*کند. اگر آزمون*ها را در نظر بگیریم، می*بینیم شانس هر ماهی برای شکارشدن در دسته یک*هشتم است. شاید همین احتمال بالای خورده شدن باعث می*شود اعضای گروه به یکدیگر خیانت کنند. در گروه*های بزرگی از ماهی*ها به*کارگیری چنین شیوه*ای برای اجتناب از شکارشدن غیرممکن است».