سحابی ساعت شنی

[Swan]

سحابی سیاره‌نمای ساعت‌شنی که در صورت‌فلکی جنوبی مگس واقع شده، آخرین مراحل زندگی ستاره‌ای هم‌اندازه خورشید ما را نشان می‌دهد که شاید ۵ میلیارد سال دیگر شبیه به چشم‌انداز منظومه شمسی باشد.

​

تصویری از سحابی سیاره نمای ساعت شنی که تلسکوپ فضایی هابل به ثبت رسانده است.​

دانشمندان می‌گویند ساختار ساعت‌شنی آن به دلیل انبساط بادهای ستاره‌ای بسیار پرسرعت درون ابری با سرعت گسترس کمتر ایجاد شده است. در هسته این سحابی، ستاره ای خورشید مانند است که در فرآیند تبدیل به یک کوتوله سفید* محو و سرد قرار گرفته است. برخلاف نام این سحابی (سحابی شنی سیاره‌نما) هیچ‌گونه ویژگی مشترکی میان آن‌ها و سیارات دیگر وجود ندارد. برخی محققان بر این باورند شباهت‌های ظاهری موجب به وجود آمدن چنین توصیفی شده است. پیش از این اجرام آسمانی دور منظومه شمسی همچون «اورانوس» و «نپتون» با استفاده از تلسکوپ‌های اولیه و با توجه به شکل ظاهری و تصور منجمان نامگذاری شده بودند.

این تصویر از سحابی سیاره‌نمای جوان ساعت‌شنی یا MyCn18 که در فاصله ۸۰۰۰ سال نوری از زمین واقع شده را تلسکوپ فضایی هابل گرفته که این سحابی را با حلقه‌های ظریف از گازهای درخشان، (نیتروژن، هیدروژن و اکسیژن) نشان می دهد. سوخت هسته‌ای ستاره مرکزی این سحابی پایان یافته است و لایه‌های بیرونی با فشار به خارج از مدار اصلی در فضا پرتاب شده‌اند و مرکز آن را مبدل به کوتوله‌ای سفید کرده‌اند. حلقه‌های نورانی این سحابی با استفاده از لنز بسیار قدرتمند تلسکوپ فضایی‌هابل، بیش از پیش بر قابلیت‌ها و ویژگی‌های منحصر به فرد این سحابی افزوده‌اند. پیگیری‌های دانشمندان نجومی برای شناسایی و تحقیق در مورد حلقه‌های رنگین این سحابی همچنان ادامه دارد.

سحابی سیاره‌نما زمانی تشکیل می‌شود که ستارگان سبک‌تر از ۱٫۴ برابر خورشید در پایان عمر خود، سوخت هیدروژنی را به پایان رسانده و وارد مرحله گداخت هسته‌ای هلیوم و تولید کربن شوند. انرژی زیاد تولیدشده در این مرحله موجب انبساط ستاره تا شعاع هزار برابر و تبدیل شدن آن به یک غول سرخ می‌شود. فاصله زیاد لایه‌های دورتر از هسته ستاره سبب می‌شود گازهای داغ از کمند گرانش ستاره گریخته و ساختار سحابی را تشکیل دهند. درخشش هسته برهنه برجامانده که با اندازه زمین و دمای سطح ۱۰هزار کلوین، کوتوله سفید خوانده می‌شود، این لایه‌های گاز را به درخشش وا می‌دارد و یک سحابی سیاره‌نما را به‌وجود می‌آورد.

* در طی زندگی یک ستاره در دوران پیری برخی از ستارگان که از حد مشخصی بزرگ‌تر باشند به سیاهچاله و اگر از این حد کوچک‌تر باشند تبدیل به کوتوله سفید می‌شوند. ماده تشکیل دهنده کوتوله‌های سفید به اندازه‌ای به هم فشرده‌است که یک قاشق غذاخوری آن چند تن وزن دارد.
-