آشنایی با درختچه دارویی به لیمو

[♔ŠĦДĦДB♔]

معرفی و گیاهشناسی به لیمو درختچه ای است خزان پذیر از خانواده ی شاهپسند ( verbenaceae )که ارتفاع این گیاه به 3 تا5 مترنیز میرسد. برگ های این گیاه به صورت کشیده،ساده سرنیزه اى به طول ۱۰ - ۷ سانتى متر، نوکدارودر قاعده گره اى ،خشن ،کامل ،فراهم ،مجتمع به تعداﺪ 3 یا4 تایی و به رنگ سبز کمرنگ دیده می شوند و بصورت دسته های سه تایی بر روی ساقه قرار می گیرند . ساقه دراز، زاویه دار و منشعب میباشد. گل های آن کوچک و دارای جامی است که از خارج سفید و از داخل آبی مایل به بنفش است. مجموعه گلهای آن نیز ظاهر هرمی شکل در حول یک محور دراز بوجود می آورد. کاسه گل آن لوله ای شکل، منتهی به چهار دندانه باریک و جام گل آن مرکب از 4 لوب پهن است. چهار پرچم دارد که دو به دو مساوی است، میوه اش شفت مانند و محتوی دو دانه می باشد و واجد ۲۱ عدد بذر است. جنس Lippia دارای بیش از 200 گونه است که در این بین L.citriodora دارای اهمیت ویژه ای می باشد. ترکیبهای عمده شناسایی شده در برگ گیاه به لیمو عبارتند از : Limonene – cineole – geranial – neral – spathulenol – caryophllene oxide و ترکیبهای عمده شناسایی شده در گل عبارتند از : Limonene – cineole – geranial – neral - spathulenol – caryophllene oxide - neryl acetate پراکنش و نیازهای اکولوژیکی به لیمو، بومى آمریکاى جنوبى بوده و به طور طبیعى رویش آن در شیلى، پرو و آرژانتین میباشد،به لیمو بطور وسیع در غالب نواحى گرم و معتدل مانند نواحى مدیترانه اى اروپا پرورش مى یابد .این گیاه امروزه در شمال کشورمان کشت و کار می گردد و گونه های بومی ای نیز از جنس Lippia در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشورمان وجود دارند، ولى بومى ایران نیست و در حال حاضر در بیشتر کشورها پرورش داده می شود . مناطق پیشنهادی جهت کاشت گیاه به لیمو در کشور : اقلیمهای CS-3و CF-2 وBS-2 به لیمو برای رشد به هوای گرم، نور فراوان و رطوبت بالا نیاز دارد و به سرما حساس می باشد. برای رشد به خاک هایی با بافت سبک و لومی نیازمند است و pH خاک مناسب برای این گیاه 5/6 ذکر گردیده است ، در واقع به آب و هوای آفتابی ، ملایم و مصون از بادهای شدید نیاز دارد. کاشت، داشت و برداشت در زمینه ی کشت و کار این گیاه اطلاعات بسیار محدودی موجود است. تکثیربه لیمو به آسانی در تابستان بوسیله ی قلمه زدن شاخه ها و یا خوابانیدن آنها در زمینهای قابل نفوذ و مرطوب صورت می گیرد و بهتر است جهت ریشه دار شدن قلمه ها، آنها را مدتی در زیر سایبان قرار دهیم. . ضمناً چون این گیاه در مقابل حرارت حساسیت دارد آبیاری زمین زراعتی مخصوصاً در فصول گرم امری الزامی است. تکثیر به وسیله قلمه زدن بدین صورت است که شاخه های جوان گیاه را که در آغاز رویش طولی دارند از ساقه قطع می کند و پس از جدا نمودن برگها آنها را به صورت قلمه در آورده و در نهالستان که زمین آن قبلاً آماده گردیده، می کارند توسط آبیاری که بطور مرتب از قطعه زمین نهالستان بعمل می آید، قلمه ها تدریجاً در پائیز ریشه دار می شوند و بر اثر رشد و نمو آمادگی انتقال به زمین زراعتی را پیدا می کنند.زمین زراعتی باید کم و بیش آفتابگیر و قابل نفوذ و دارای رطوبت کافی باشد و قبلاً آنرا به عمق 50 - 40 سانتی متر بخوبی شخم زده باشند. در غیراینصورت ریشه های گیاه نمی توانند به سهولت در داخل خاک نفوذ کرده و رطوبت لازم را بدست آورند. برخی نیز معتقدند که دو مرتبه دیگر باید زمین شخم زده شود که آخرین دفعه آن به منظور وارد کردن انواع کودها به درون خاک است. پس از انجام این کارها در سطح زمین زراعتی خطوطی به فواصل یک متر ایجاد کرد و سپس فواصلی به طول 60 سانتی متر در روی خطوط تعیین می نمایند که هر یک محل انتقال یکی از قلمه های ریشه دار گیاه است قبل از انتقال قلمه های ریشه دار به زمین زراعتی آنها را از ناحیه یک سانتی متری یقه قطع می کنند و ریشه های طویل گیاه را نیز کوتاه می نمایند تا با این عمل ریشه های جانبی سریعتر آمادگی رویش پیدا کنند. در بعضی منابع فواصل کاشت بر حسب سانتی متر 120-80×50-40 گزارش شده است. عمل انتقال آنها در این هنگام باید با دست به خوبی صورت گیرد که پس از وارد کردن به داخل خاک قسمتی از خاک بر اثر فشار انگشتان بر روی گیاه ریشه دار و عاری از ساقه به حالت فشرده در آید. در پائیز پس از انجام اعمال ضروری و برای نگهداری گیاه از عوامل نامساعد محیط خارج سطح زمین کشت را با قشری از برگهای خشک می پوشانند و سپس در بهار آنها را از روی قلمه ها خارج می سازند. کلیه عملیات اصلاحی مثل افزودن به موقع کود به زمین زراعتی شامل 200 کیلوگرم کود ازته نیترات سدیم هر هکتار زمین باید انجام شود میزان مصرف کودهای شیمیایی دیگر مانند سوپر فسفات به مقدار 300 کیلوگرم و سولفات پتاسیم به مقدار 100 کیلوگرم می باشد. نیاز این گیاه به عناصری چون نیتروژن و پتاسیم بیشتر از سایر عناصر می باشد. در آزمایشی تحقیقاتی ، تاثیر 4 تیمار آبیاری (0، 5، 10 و 15 روز یکبار ) بر روی عملکرد گیاه به لیمو در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی در 4 تکرار مورد مقایسه قرار گرفت .اندازه کرتهای آزمایشی4×3 متر که شامل 3 ردیف و در هر ردیف 4 بوته به فاصله یک متر از هم بوده است . پس از تهیه قلمه ها ، آنها را در محلی مناسب ریشه دار کرده و در اواخر بهمن ماه به زمین اصلی انتقال داده شدند . در طول آزمایش یادداشت برداری های لازم از قبیل مراحل مختلف رشد ، ارتفاع ، تاج پوشش و ... انجام و به هنگام ظهور گل محصول کلیه کرتها توسط کارگر برداشت و به تفکیک وزن تر و خشک آنها تعیین گردید. نتایج در جدول شماره 1 نشان می دهد که اختلاف معنی داری بین تیمارها وجود دارد بطوریکه تیمار هر 10 روز آبیاری بالاترین عملکرد را داشته است .همبستگی بین ارتفاع و نسبت برگ به ساقه و دور آبیاری ضعیف و منفی است .-همبستگی بین تاج پوشش و ارتفاع ضعیف و مثبت است .-همبستگی بین ارتفاع و دور آبیاری بسیار ضعیف و مثبت است .

جدول شماره 1 میانگین ارتفاع ، تاج پوشش و نسبت برگ به ساقه ، تولید ماده خشک و رتبه به لیمو در دورهای مختلف آبیاری​

تیمار​	میانگین ارتفاع ( cm )	میانگین تاج پوشش (مترمربع)	میانگین نسبت برگ به ساقه	میانگین تولید Kg/ha	رتبه
بدون آبیاری	25/85​	76/0​	36/1​	3/698​	B​
5روزیکبار	90​	35/0​	38/1​	431​	D​
10روز یکبار	5/92​	73/0​	37/1​	3/816​	A​
15روز یکبار	25/97​	61/0​	27/1​	5/620​	C​