Welcome!

By registering with us, you'll be able to discuss, share and private message with other members of our community.

SignUp Now!

شتر دو کوهانه در ایران

اطلاعات موضوع

Kategori Adı حیوانات اهلی
Konu Başlığı شتر دو کوهانه در ایران
نویسنده موضوع *JujU*
تاریخ شروع
پاسخ‌ها
بازدیدها
اولین پسند ارسالی
Son Mesaj Yazan *JujU*

*JujU*

کاربر انجمن
تاریخ ثبت‌نام
Nov 6, 2013
ارسالی‌ها
2,786
پسندها
394
امتیازها
83
محل سکونت
تهران
تخصص
فکر کردن به چیزایی که دیگران ساده ازش رد میشن
دل نوشته
هر روز معجزه است اگر به خدا ایمان بیاوریم..

اعتبار :

مقدمه :
كمبود مواد غذائی یكی از بزرگترین مسائل و مشكلات جهان امروز محسوب شده كهدر حال حاضر بشر از آن رنج می برد. كشور ما همچون بسیاری از كشورهای جهانسوم علی رغم داشتن امكانات بالقوه منابع طبیعی تجدید شونده هنوز به حدخودكفائی در تولید مواد غذائی در حد استانداردهای بین المللی نرسیده است .البته روشن است كه تولید مواد غذائی ( گیاهی و دامی ) خصوصاً در نواحی گرمو خشك ایران امری دشوار است لذا در این شرایط راه فایق آمدن بر این مشكلاتو رسیدن به خودكفائی غذائی استفاده بهینه از امكانات خدادادی موجود میباشد . شناخت مراتع طبیعی كشور و انتخاب دام مناسب برای چرا در چنینمراتعی می تواند یك راه مهم استفاده بهینه از امكانات موجود كشور باشد .
كشور ما دارای 90 میلیون هكتار زمین مرتعی می باشد كه از نظر پوشش گیاهی3/9 درصد آن دارای وضعیت خوب ، 3/37 درصد آن دارای وضعیت متوسط و 4/43درصد آن دارای وضعیت فقیر می باشد ( دفتر آمار و اطلاعات جهاد سازندگی1374) .
درمراتع فقر بیشتر گیاهان شورپسند و خاردار مثل خار شتر ، علف شور، تاغ، اسكمبیل، قیچ، گز و درمنه می روید .
طبق گزارشات بین المللی و تجربیات كارشناسی كشور ، شتر مهم ترین دامی استكه می تواند در چنین مراتعی (مراتع فقیر) توان زیست و تولید داشته و باتوجه به عادات چرایی خود باعث حفظ و احیا این مراتع گردد. زیرا شتر قادراست از انواع خاص گیاهان مرتعی به میزانی استفاده نماید كه سایر دامهاقادر به استفاده از آن نمی باشند .
علاوه بر برتری شتر به شرایط سختمحیطی نسبت به سایر دامها، این دام قادر است در شرایط تغذیه دستی نیز بادام های پر تولید هم وزن ( مانند گاو ) رقابت كرده و افزایش وزن روزانهبالائی داشته باشد. مزیت دیگر شتر این است كه مواد خوراكی را با قابلیتهضم و بازده بالائی نسبت به گاو، گوسفند و بز استفاده می نماید. در ضمنشتر در مقایسه با گوسفند و بز مقدار ماده خشك كمتری نسبت به وزن متابولیكیخود مصرف می كند.
پرورش شتر در گذشته در مناطق مختلف كشور از دیربازوجود داشته و مردم كشورمان بویژه ساكنین مناطق بیابانی و نیمه بیابانیكشور به جهت امكانات اقلیمی و شرایط جغرافیائی و بافت فرهنگی روستاها بهپرورش شتر اشتغال داشته و البته بیشتر از شتر در جهت حمل كالا و ایاب وذهاب استفاده می نموده اند .
در شرایط امروزی باتوجه به از بین رفتننقش شتر در حمل بار و جایگزینی وسایل نقلیه موتوری به جای آن می بایستپرورش شتر را در جهت استفاده از تولیدات پروتئینی آن ( گوشت، شیر و ...)رواج داد تا بتوان علاوه بر عهده گرفتن سهمی از تولید گوشت مصرفی كشورذخیره ای مطمئن از نظم تأمین گوشت برای كشور در مواقع بروز قحطی ها وخشكسالی ها باشد .
در دنیا سه گونه شتر به نام شترهای یك كوهانه،د.كوهانه و بی كوهانه وجود دارد كه دوگونه آن ، یعنی یك كوهانه و دوكوهانهدرایران پرورش می یابد . مقاله حاضر به بررسی وضعیت شتر دوكوهانه در ایرانمی پردازد .
تاریخچه :
دانشمندانمعتقدند كه برخلاف شتر یك كوهانه كه درجنوب عربستان اهلی شده است شتردوكوهانه توسط عشایر كوچ نشین آسیای مركزی ،‌مغولستان و شمال چین اهلی شدهاند و این كوچ نشینان شتر دوكوهانه را به منظور حمل و نقل و كارهای سختاهلی كرده اند بعدها بر اثر پیشرفت تمدن و به وجود آمدن روستاها و دهكدهها و استقرار عشایر كوچ رو، از شتر دوكوهانه برای شخم زنی و لشكركشی واستفاده از پشم و گوشت و پوست نیز استفاده شده است.
تاریخچه پرورششتر دوكوهانه در چین به قرن ها قبل از میلاد باز می گردد و سلسله هایمختلف پادشاهی چین از این حیوان برای مقاصد گوناگون استفاده می كرده اند.
تاریخچه حضور شتر دوكوهانه درایران روشن نیست ، هرچند كه دركتاب اوستاكتاب مقدس زرتشتیان كه بین سالهای 530 تا 570 پیش از میلاد نوشته شده استاشاره ای فراوان به شتر شده است اما مشخص نیست كه منظور از شتر كدام گونهآن است . برخی معتقدند كه منظور از شتر در اوستا شتر دوكوهانه بوده است وشتر یك كوهانه سال ها بعد و همزمان با فتوحات ایرانیان در بین النهرین،فلسطین و مصر به ایران وارد شده است . این فرضیه مبتنی بر نقش هایی است كهبر روی دیوارهای تخت جمشید ، كه در فاصله زمانی بین قرن 6 یا 7 پیش ازمیلاد ساخته شده می باشد ( تصویر شماره 1) .


تصویر شماره 1 : عربی را در حال هدایت یك نفر شتر یك كوهانه به منظور پرداخت خراج به شاهنشاه ایران نشان می دهد ( تخت جمشید )
تصویر شماره 2 : شتر دوكوهانه برای پرداخت خراج ( تخت جمشید )


در تصویر شماره 1 نشان داده شده است كه شتر یك كوهانه بعنوان خراج آوردهشده و در تصویرشماره 2 یك هیأت نمایندگی را می بینیم كه در حال آوردن شتردوكوهانه می باشند روشن است كه شتر دوكوهانه در این زمان ،یعنی 500 سالقبل از میلاد ، در غرب آسیای مركزی پراكنده بوده است. اما استفاده از آنبا افزایش تعداد شتر یك كوهانه رو به كاهش گذارده است در جاده ابریشم كهنقش بسیار مهمی را در تجارت دنیای قدیم بازی می كرد ، از شتر دوكوهانه جهتحمل و نقل ابریشم و سایر محصولات تجاری استفاده می شد . استفاده وسیع ازشتر یك كوهانه برای مقاصد عمومی ، ‌باركشی ومیزان تولید سریع گوشت و شیرمنجر به عقب نشینی تدریجی شتر دوكوهانه به طرف مناطق شمالی وكشورهائی نظیرقزاقستان ازبكستان مغولستان وغیره گردید جایی كه شرایط آب و هوایی و دیگرشرایط اقلیمی برای شتر یك كوهانه بسیار دشوار بوده و ناچار بوده اند كه ازشتر دوكوهانه استفاده كنند. زیرا شترهای دوكوهانه دارای سم های مقاومیبرای راه رفتن در زمین های سنگلاخی بوده اند و همچنین به علت پشم وكركزیادی كه در بدن داشته اند در هوای سرد و باد و طوفان هایی كه معمولاً درمناطق سرد و خشك مغولستان و دامنه كوه های هیمالیا وجود داشته حفاظت میشده اند و بنابر این احتمال می رود نسل شترهای دوكوهانه موجود درایران ازنسل شترهای ترددی فوق باشد. تعداد فعلی شترهای دوكوهانه در جهان حدود 2میلیون نفر می باشند كه در كشورهای چین ، مغولستان و افغانستان و آسیایمركزی و به میزان كمتر در ایران و تركیه و آذربایجان پراكنده اند .
تعداد شترهای دوكوهانه در ایران كمتر از یكصد نفر برآورد گردیده است كه درمناطق شمال غربی و شرق كشور ( استان اردبیل و گلستان) زیست می كنند كه بهعلت عدم حمایت در تأمین آب و نهاده های دامی ( علوفه و ... ) و اعتباراتبانكی شترداران در حال انقراض جدی می باشند.
خصوصیات نژادهای شتر دوكوهانه :
شترهایدوكوهانه دارای استخوان های بزرگ و قوی، پاهای نسبتاً كوتاه، كوهان گرد ،لب های بزرگ، پوشش پشمی ضخیم، كف پاهای بزرگ و مسطح می باشند . میانگینمحصول پشم وكرك آن ها سالیانه پنج كیلوگرم و در حیوانات نر بالغ ، بیش ازهشت كیلوگرم و در نرهای اخته شده به ده كیلوگرم می رسد . رنگ شترهایدوكوهانه، اغلب قهوه ای تیره بوده و وزن زنده آن ها به 750 تا 850 كیلوگرممی رسد كه درنتیجه وزن لاشه آنها 375 تا 425 كیلوگرم می باشد . دورهشیردهی آن ها 160 روز بوده و در یك دوره شیردهی 700 تا 800 لیتر شیر تولیدمی كنند كه از این مقدار 300 لیتر برای مصرف انسان و بقیه به خوراك دیلاقها می رسد. شیر آن ها از لحاظ ویتامین C خیلی غنی بوده و می توان از آن بهراحتی فرآورده های لبنی تهیه نمود كه این امر در شترهای یك كوهانه نیاز بهافزودن بعضی مواد از جمله كلرید كلسیم دارد. بلوغ آن ها در چهارسالگی بودهو جفتگیری آنها فصلی می باشند. دوره آبستنی آن ها 13 ماه طول می كشد. بهازای هر 16 تا 25 نفر شتر ماده دوكوهانه، یك نفر شتر نر دوكوهانه بسته بهتوان شتر نر و تغذیه آن جهت جفتگیری نیاز می باشد. میانگین وزن دیلاق هایآنها در بدو تولد به 35 كیلوگرم می رسد.هر نفر شتر دوكوهانه روزانه درحدود 14 كیلوگرم ماده خشك مصرف می كند. شتر ماده دوكوهانه روزانه در فصلتابستان 35 تا 40 لیتر و در فصل زمستان 20 تا 25 لیتر و شتر نر دوكوهانهدر فصل تابستان 40 تا 55 لیتر و در فصل زمستان 20 تا 35 لیتر آب می آشامد .
شتر دوكوهانه باتوجه به ساختمان بدنی خاص خود به شرایط آب و هوای سرد خشكتطابق یافته است و قادر است در راه های كوهستانی و پربرف رفت و آمد نماید.شتر دوكوهانه می تواند در تابستان تا درجه حرارت 30 درجه سانتی گراد و درزمستان تا درجه حرارت 30ـ درجه سانتی گراد را به خوبی تحمل نماید. متوسطباری را كه شتر دوكوهانه می تواند حمل نماید 100 تا 150 كیلوگرم می باشدكه این موضوع مستقیماً با وضع جسمانی و مسافتی را كه باید طی نماید بستگیدارد و در مسافت های كوتاه (15ـ5 كیلومتر) می توان مقدار بار را تا 250 وحتی 300 كیلوگرم افزایش داد .
Konrashov (1958) اندازه های متوسط بدن شتر دوكوهانه در چین را بدین شرح گزارش نموده است :
ارتفاع شتر تا بین دوكوهان در شتر در شتر ماده 180 سانتی متر و در شتر نر185 سانتی متر و طول بدن در شتر ماده 163 سانتی متر و در شتر نر 168 سانتیمتر می باشد .
بلندی شترهای دوكوهانه مغولستان بین 180 تا 200 سانتیمتر و وزن متوسط زنده آنها 460 كیلوگرم است. قطر كوهان ها بین 35 تا 40سانتی متر است كه درشترهای فربه دوكوهان مجموعاً بیش از 100 كیلوگرم چربیدارند . شترهای مغولستان سری كوچك، سینه ای پهن و پاهایی تقریباً مستقیمدارند .
بعضی از عشایر ایران شترهای دوكوهانه نر را با شترهایماده یك كوهانه تلاقی می دهند كه شترهای دورگ حاصله در نسل اول یك كوهانهبوده و كوهان آن كشیده تر از كوهان شترهای یك كوهانه می باشد و در مجموعخوش اندام و دارای سركوچك،‌گردن كلفت و كشیده ، دم كوتاه، پشم بلند و مجعدروی پیشانی، پس سر و زیر چانه بوده و یكی از خصوصیات مشخص آنها در نسل اولاین است كه همیشه سنگین تر از پدر و مادر خود بوده و وزن آنها به نهصد تانهصد و پنجاه كیلوگرم می رسد و دارای ظرفیت انجام كارهای سخت تری نسبت بهشتر دوكوهانه می باشد .
عشایر كشورمان از این دورگ ها جهت حمل باربیشتر وعبور از مناطق صعب العبور كه شتر دوكوهانه قادر به رفتن از آنجانمی باشد استفاده می كنند. البته این تلاقی بین اولاد نسل اول به بعد بهلحاظ ضعیف و غیرطبیعی بودن و مرگ و میر زیاد نتاج آنها توصیه نمی شود .
به نظر می رسد كه در شرایط فعلی به علت قلت جمعیت آنها، وجود همخونی باعثخواهد گردید كه انقراض نسل این نوع شتر شدیدتر گردد كه راه از بین بردن آنوارد نمودن خون جدید در گله می باشد. بنا به تجربه شترداران یكی از راههای تكثیر شترهای دوكوهانه در كشور وارد نمودن خون جدید در گله، انجامتلاقی تدریجی بین دورگ های حاصله از تلاقی شتر نر دوكوهانه با ماده یككوهانه وشتر ماده یك كوهانه با شتر نر دو كوهانه در طی سه نسل می باشد كهنتایج حاصله در تلاقی تدریجی در نسل سوم (F3) ، شتر دوكوهانه با درجه خلوصخونی 94 درصد می باشد .
به هرحال باتوجه به از بین رفتن نقش تدریجیشتر در حمل بار عشایر كه وسایل نقلیه موتوری جایگزین آن می گردد باید بهدنبال نقش دیگری برای حیوان گشت كه باتوجه به استعداد خوب تولید گوشت دراین نوع شترها و شترهای دو رگ ، می توان به تدریج شترداران فعلی آن مناطقرا به سمت تكثیر و پرورش و نگهداری گله های مادری شتر دوكوهانه و یا گلهمخلوط دوكوهانه و یك كوهانه و همچنین نگهداری توأم چند نفر شتر دوكوهانههمراه با گله های گوسفندی با رعایت ظرفیت مراتع سوق داد كه باتوجه به وجودمراتع مختص چرای حیوان در مناطق و زیست این دام همچنین باتوجه به نقش مثبتاین دام در خوردن علوفه های خاردار و دارای تیغ كه فرصت مناسب جهت تكثیرگیاهان خوش خوراك به مراتع می دهد.
باتوجه به سیاست های كلان دولتدرامر خودكفائی گوشت و افزایش استقبال تدریجی مردم از مصرف گوشت شتر وهمچنین ضرورت حفظ ذخایر ژنتیكی، جا دارد كه دولت با خدمات رسانی بیشتر بهشترداران از قبیل : تأمین آب شرب بهداشتی گله های شتر، تأمین علوفه موردنیاز در مواقع خشكسالی ، وام بانكی مورد نیاز شتر داران و واگذاری مراتعبه شترداران و ایجاد ایستگاه حفاظت ژنتیكی شتر دوكوهانه و تكثیر و پرورشآن در زیستگاه ها وسایر اقدامات مشابه ،این دام را از خطر انقراض نجات دهد.

منابع مورد استفاده :
1ـ مقدس ، احسان و پیشنماز زاده ، میركاظم (1376 ) : درآمدی برشناختنژادهای شتر درایران ـ مجله مزرعه ، شماره 11 ، بهمن واسفند 1376 ، صفحه :78 ـ 73 .
2 ـ ناظر عدل ، كامبیز ( 1365 ) : پرورش شتر ، انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تبریز ، چاپ اول ، صفحه 26 – 24 .
3 ـ خدائی ، عباس ( 1368 ) شترهای دو كوهانه در مغولستان ، ترجمه مقاله ای از مجله Worid animal review شماره 55 ، مارس 1985 .
4 _ Wilson . R .T ( 1984 ) : The Camel _ Second impression _ Longman Singapore publisher pte . I td . p : 11 – 12 .
 
بالا پایین