حشره ی آفتی دراکولا یا پدروس

[eLOy]

دراکولا يا پدروس از جمله حشرات آفتی است که موجب بروز درماتيتهای خطی در روی پوست بدن شهروندان ساکن در مناطق شمالی و مرکزی ايران می شود.

مشکلات ناشی از اين حشرات گاه با داستانهايي توام شده است که پاره ای درست و پاره ای ديگر از بنيان غلط هستند. مقاله ای که در پی می آيد اطلاعاتی را برای آشنايي هر چه بيشتر شما با اين حشره در اختيار می گذارد






آشنايي باحشرات جنس پدروس و روشهای کنترل آنها


1-مرفولوژي

پدروس ها كه به آنها دراكولا و بللوس و پشه پياز نيز گفته مي شود حشراتي از خانواده استافيلينيده از راسته قاب بالان مي باشند. جنس پدروس داراي 622 گونه با پراكندگي جهاني مي باشد و واجد بدني باريك و كشيده به رنگ سياه يا نارنجي است. از ويژگي هاي مشخص اين جنس كوتاه بودن بالپوشهاي آنهاست بطوريكه تنها چند بند اول شكم را مي پوشاند و بدين لحاظ پنج بند انتهايي شكم قابل رويت باقي مي ماند. جفت بالهاي عقبي غشايي و توسعه يافته است و در امر پرواز به كار مي رود. رنگ بالپوشها آبي يا سبز متاليك است.


2- بيونومي

پدروس ها حشراتي با دگرديسي كامل بوده و داراي چهار مرحله تخم لارو شفيره و حشره كامل است. طول دوره لاروي يك ماه و دوره زندگي حشره بالغ 12 ماه مي باشد. حشره بالغ نقاط مرطوب و سايه دار را به عنوان زيستگاه ترجيح مي دهد. كوتاه بودن بالپوشها موجب از دست رفتن مقدار زيادي از آب بدن حشره مي شود.

بدين واسطه بالغان نسبت به تغييرات شديد دمايي و كاهش رطوبت بسيار حساس بوده و به همين دليل با پناه بردن به محيطهاي مناسب سعي در برطرف ساختن اين ضعف خود مي نمايند. بدين لحاظ در مناطقي كه تغييرات روزانه و فصلي و محلي حرارت و رطوبت محيط زياد باشد زيستگاههاي پدروس موقتي و پراكنده خواهد بود (نيكبخت زاده و تير گري 1378). تخم گذاري اين دسته از حشرات متمركز نبوده و تخمهايشان را در سطح زيستگاه پراكنده مي نمايند. تخمها سفيد كدر كروي و بسيار ريز هستند. لارو اين حشرات حدود 4 ميليمتر طول دارد. شفيره آنها را در سطح خاك و يا در عمق چند ميليمتري زير خاك مي توان يافت. بالغان تمايل كمتري به پرواز دارند و زمانيكه احساس خطر بنمايند خود را در لابلاي ريشه هاي گياهي لانه موريانه و مورچه و شكافهاي سطح خاك پنهان مي نمايند. براي زمستان گذراني اين حشرات به عمق توده گياهان وحشي و علفهاي هرز پناه مي برند. اوج فعاليت پروازي اين جنس از سوسكها بر اساس مطالعات نيكبخت زاده و تيرگري بين ساعات 21 تا 22 است. پدروسها بشدت از تابش آفتاب گريزان هستند و به هنگام روز در سايه پناه مي گيرند اما در مقابل تمايل زيادي به نورهاي مصنوعي دارند و به همين دليل شب هنگام به اماكن مسكوني هجوم مي آورند.

فعاليت فصلي بالغان در شهرستانهاي مختلف متفاوت بوده و به عواملي چون تعداد نسل و طول دوره زمستان گذراني وابسته است. در شمال ايران مزارع برنج از عمده ترين زيستگاههاي اين حشره است در حاليكه در استان فارس نقش مزارع برنج شمال را مزارع يونجه ايفا مي كند. اين حشرات شكارچي بوده و در بسياري از كشورهاي دنيا به عنوان عامل مبارزه بيولوژيك با آفات مزارع برنج سيب زميني گوجه فرنگي و آفتابگردان و غيره استفاده شده است. جدول زير نشان دهنده گونه هاي شايع در ايران است(نيكبخت زاده و تيرگري 1378 و2002)

3- اهميت پزشكي

اهميت اين دسته از حشرات به واسطه ايجاد ضايعات پوستي است كه به آن پدروسيس يا درماتيت پدروس گويند. درماتيت پدروس كه درماتيت خطي نيز ناميده مي شود در پي له شدن سوسكهاي مزبور بوجود مي آيد. در اثر له شدن اين حشرات ماده فعالي كه در همولنف آنها بطور طبيعي وجود دارد سطح پوست را آغشته كرده موجب بروز درماتيت ميشود. اين ماده كه پدرين نام دارد تنها در اثر له شدن حشره آزاد مي شود و گزش يا نيش حشره نقشي در آزاد شدن آن ندارد. اين تركيب در برخي از گونه ها و نه در همه آنها توسط حشره ماده بالغ توليد مي شود و به هنگام تخم گذاري سطح تخمها را مي پوشاند اين ماده كه ماده اي ترشحي و دفاعي در برابر عقربها و ديگر بندپاياني است كه قصد تغذيه از تخم اين حشرات را دارند داراي اثر ضد باكتري ضعيف است اما براي سلولهاي يوكاريوتيك بسيار سمي است. بلع اين ماده موجب بروز آسيبهاي داخلي بسيار شديد مي شود و تزريق وريدي آن موجب حدوث مرگ در سطحي مي گردد كه مي گويند از سم مار كبري نيز قويتر است. سميت پدرين بيشتر به واسطه توقف در بيوسنتز پروتئين و تقسيم سلولي است. ساختار اين ماده بسيار شبيه به ساختمان شيميايي ماده اي به نام MYCALAMIDE مي باشد آزمايشاتي كه توسط بخش تومور شناسي بيمارستان جنرال ساوتهمپتون انجام گرفته است حاكي است پدرين داراي خاصيت ضد تومور است و از اين نظر با ماده ضد تومور MYCALAMIDE قابل مقايسه مي باشد(شكل 2). جالب است بدانيد كه ميزان پدرين در بدن اين حشره آنقدر ناچيز است كه براي بدست آوردن مقدار لازم به منظور تعيين ساختمان شيميايي آن به 100كيلوگرم از اين حشره يعني معادل حدود 25 ميليون عدد از آنها نياز بوده است.

3-1: علايم باليني

درماتيت پدروس نوعي درماتيت تماسي تاولي سوزش دار و اپيدرموليزيس خود التيام يابنده پوست انساني است كه شكل و اندازه آن منوط به شكل و وسعت منطقه تحت تاثير ماده پدرين است. در اين درماتيت خطي طيفي از تغييرات هيستو پاتولوژيك داخل و زير اپيدرمي ديده مي شود كه واجد يك كانون اصلي است اين كانون محل اوليه تماس پوست با سم است. كانونهاي فرعي اين بيماري در اثر خاراندن محل آلوده به سم و انتقال يافتن آن به اطراف و نيز آزاد شدن پروتئازهاي اپيدرمي و در نتيجه تخريب اپيدرم در اطراف كانون اوليه زخم بوجود مي آيد.
عارضه در سه مرحله تكامل مي يابد:

1- حدود 48-24 ساعت بعد از تماس پوست با سم ماكولهايي در محل تماس بوجود مي آيد كه بدوا قرمز رنگ و پراكنده بوده سپس بتدريج اين لكه ها به هم پيوسته نسبتا تيره شده موجب اريتماتوز كامل ناحيه تماس ميگردد در اين زمان زخم شبيه حالتي مشابه زخم حاصل از چكيدن مايعي داغ روي پوست است.

2- در اين مرحله كه حدود روز سوم تا چهارم پس از التهاب اوليه آغاز مي شود وزيكولهاي كوچكي ظاهر ميشوند كه بتدريج بزرگ شده فرمي خطي پيدا مي كنند.

3- اين مرحله همراه با خارش شديدي است. در اين مرحله زخم خشك شده و سطح آن تركهايي بر مي دارد و در واقع حالتي اسكواموزي پيدا مي كند سپس بتدريج پوسته هاي زخم ريزش كرده و لكه هايي هيپر پيگمانته جاي آن را مي گيرند. هيپر پيگمانتاسيون اغلب زودگذر و موقتي است ولي گاه ممكن است تا چند ماه هم باقي بماند. پوسته ريزي نيز ممكن است چند مرتبه صورت بگيرد يعني ممكن است پس از پوسته ريزي اوليه در اثر خاراندن محل و يا بطور خودبخودي پوست جديد نيز مجددا به همان ترتيب ريزش كرده تعويض شود.

خاراندن زخم در مرحله وزيكولي بدليل مرطوب و نرم بودن سطح زخم موجب پارگي آن شده و احتمال عفونتهاي ثانوي به انواع ميكربها را افزايش مي دهد. بروز عفونت ثانويه و يا له شدن بيش از يك حشره روي پوست و نيز حساسيت بيشتر برخي از افراد موجب تغيير تابلوي باليني عارضه مي شود به نوعي كه گاه مجموعه اي از عوارض غير مستقيم همچون دردهاي مفصلي استفراغ تب و ناراحتي پرده صماخ گوش را بوجود مي آورد.

شكل و مراحل التيام زخم در نقاط مختلف بدن يك فرد متفاوت است مثلا تظاهرات باليني عارضه در اطراف دهان بيني و چشم كاملا متفاوت از ديگر قسمتهاي بدن است. نواحي مورد اشاره داراي حساسيت بيشتري نسبت به تماس با پدرين بوده و تماس با كمترين ميزان آن نيز پس از مدت كوتاهي موجب عوارض مي گردد. كوچكترين تماس دستهاي آلوده به همولنف پدروس با چشم پس از 10 ساعت موجب تورم پلكها و آماس ملتحمه شده همراه با سوزش و خارش شديدي خواهد بود كه در نهايت بدليل ورم پلكها و بافتهاي اطراف چشم آلوده بطور موقت بسته مي شود. در موارد آلودگي دور دهان و اطراف بيني نيز مراحل پيشرفت زخم همچون عارضه چشمي است با اين تفاوت كه در آنها تورم مشاهده نمي شود.





3-2: اپيدميولوژي


درماتيت پدروس بيشتر در قسمتهاي فاقد پوشش بدن نظير دستها صورت و گردن عارض مي شود تعرق زياد و حمام گرفتن موجب حساسيت بيشتر پوست نسبت به نفوذ و اثر پدرين مي شود.از سوي ديگر همزماني اوج فعاليت پدروسها با فصل گرما و عرق زياد و نهايتا استفاده از لباس كم و احيانا آستين كوتاه موجب افزايش ميزان تماس اين حشرات با انسان مي گردد.

در شمال ايران وفور زياد درماتيت و عوارض پوستي ناشي از پدروسها به دليل وجود شرايط مساعد پرورش و تكثير پدروسها و جمعيت بالاي آنهاست . عارضه در تمام گروههاي سني از هر دو جنس و از هر شرايط اجتماعي و طبقاتي به يك نسبت مشاهده مي شود.
ممكن است بدوا وفور عارضه در ميان خانمهاي جوان بيشتر بنظر آيد اما اين امر به واسطه تاكيد بيشتر اين افراد به مسايل زيبايي است و همانطور كه گفته شد عارضه در هر دو جنس فاقد تفاوت معني دار آماري مي باشد.

4- درمان

همانطور كه پيشتر بدان اشاره شد حركت حشره روي سطح بدن مسئله اي ايجاد نمي كند اگر چه احتمال گاز گرفتن حشره وجود دارد اما موجب پدروسيس نخواهد شد فقط در صورت كشته شدن حشره روي پوست و ماليده شدن همولنف حشره روي آن پس از دو روز عوارض ظاهر مي شود كه تا 10روز بعد تشديد مي گردد. ضايعه مزبور ايمني نمي دهد و قابل سرايت هم نيست. تا سال 1990 بيش از 30 تركيب دارويي براي درمان اين عارضه مورد استفاده قرار گرفته اند ولي با وجود اين هنوز دارويي با اثر قطعي و اختصاصي براي درمان آن وجود ندارد. تمام شيوه هاي درماني مبتني بر تخفيف و تعديل زخم است. در بين روشهاي مختلف درماني خنثي نمودن اثر سم در مراحل اوليه تماس تاثير خود را نشان داده است اما چون اكثر مردم زمان و مكان تماس با سم را بخاطر نمي آورند معمولا پس از بروز علايم متوجه ابتلاي خود مي شوند در نتيجه كاربرد اين شيوه ها چندان موثر بنظر نمي رسد به عنوان مثال استفاده از يد در مراحل اوليه پس از آلودگي به سم موجب خنثي شدن اثر سم مي شود اما در مراحل بعد از شروع عارضه تاثيري نخواهد داشت.

Tonking & Robert (1935) نشان دادند كه استفاده از فرآورده هاي روغني و چربي موجب گسترش عارضه وزيكول زايي شده وضعيت زخم را بدتر مي نمايد. Zumpt & Deneys (1963) نيز نشان دادند كه شستشوي محل زخم با آب و صابون پس از تاثير سم نتيجه اي در پي نخواهد داشت. معهذا كاربرد كرم كورتيزون و استفاده از آنتي بيوتيكها تنها در مرحله قبل از وزيكولي مي تواند در بهبود زخم موثر باشد. بعد از اين مرحله درمان با مسكن ها نيز هيچ تاثيري ايجاد نمي كند. Armestrong & Winfield( 1969) موارد زيادي از مبتلايان را با استفاده از كمپرس آب گرم و استفاده از كرمهاي استروئيدي در ابتداي مرحله وزيكولي درمان كردند آنها اعتقاد دارند كه استفاده از استروئيدهاي سيستميك در عارضه هاي شديد موجب كوتاه شدن دوره درمان ميشود. Dazzin & Pavan (1971) اظهار داشته اند كه شكل درمان بايستي در سطح سلولي مطالعه شود به همين علت در چند ساله اخير مطالعات درماني زيادي بر همين اساس صورت گرفته كه نتايج آنها در پي مي آيد:

1- در صورت آگاهي از تماس با سم پدرين بلافاصله بايستي محل تماس را با آب و صابون شست.
2- در صورت بروز عارضه حداقل در طي 48 ساعت اول بايد از خاراندن محل عارضه خودداري نمود.
3- استفاده كرمهاي استروئيدي و آنتي هيستامين موجب كاهش شدت علايم و جلوگيري از خارش خواهد شد كه نهايتا مانع از بروز عفونتهاي ثانوي مي گردد. براي جلو گيري از عفونتهاي ثانوي تجويز آنتي بيوتيكها نيز توصيه مي شود. اما در صورت تميز نگه داشتن سطح زخم و يا شستشوي آن با مواد آنتي سپتيك مانند الكل نيازي به استفاده از آن نخواهد بود.





5- مبارزه


براي مبارزه با حشره بالغ ميتوان به سمپاشي مزارع برنج ذرت پنبه و غيره با استفاده از سموم دفع آفات كشاورزي پرداخت. در شمال ايران با توجه به رونق كشاورزي و سمپاشي مداوم مزارع جمعيت پدروسها بطور غير مستقيم كنترل خواهد شد اين وضع با توجه به جنبه مفيد پدروسها به عنوان يك عامل بيوكنترل آفات مزارع چندان مطلوب بنظر نمي رسد. بهتر است در صورتي كه از نظر پزشكي مشكل چنداني وجود نداشته باشد در سمپاشي مزارع ملاحظات لازم براي حفظ پدروسها لحاظ گردد.

با توجه به اينكه عارضه فقط در صورت له شدن حشره روي بدن و تماس همولنف حشره با پوست بوجود مي آيد برطرف كردن حشره از روي پوست بدون آسيب رساندن به آن موجب پيشگيري از عوارض بعدي خواهد شد. همچنين با عنايت به اينكه بيشترين شانس تماس انسان با پدروس در طول شب و در زماني است كه چراغهاي داخل اماكن و يا سرپناههاي خارج از اماكن روشن مي شوند بهتر است روي پنجره ها و درها توري نصب گردد تا از ورود اين حشرات به داخل اماكن مسكوني جلوگيري شود. خاموش نمودن چراغهاي اضافي بخصوص در زمان اوج فعاليت پدروسها مي تواند موجب كاهش موارد ابتلاي به اين عارضه گردد. همچنين بايد از تلنبار كردن علوفه و مواد گياهي در نزديكي اماكن مسكوني خودداري كرد از ديگر راههاي مقابله با اين حشرات استفاده از Black light است. نحوه عمل به اين صورت است كه لامپهاي مولد اشعه فوق بنفش را در نزديكي اماكن نصب كرده و اطراف آنرا سمپاشي مي نمايند

همچنين ميتوان از شيوه ملافه آغشته Impregnated bed sheet استفاده نمود (دكتر تيرگري مذاكرات شخصي) بدين منظور مي توان محلولي از غلظت معمول حشره كشهايي همچون سموم پايرتروئيد تهيه نمود و ملافه اي از جنس مواد مصنوعي را در آن خيساند پس از چلاندن ملافه در داخل ظرف بايد آن را روي سطحي تراز پهن نمود تا مايعات اضافي آن خارج گردد سپس بايد آنرا تا خشك شدن كامل آويزان نمود. پس از خشك شدن ملافه ميتوان آنرا روي ديوار در محلي مناسب نزديكي زيستگاه پدروسها نصب كرده روي آن لامپي با نور بنفش روشن نمود اگرچه استفاده از لامپهاي فلورسنت بنفش رنگ معمولي نيز امكانپذير است اما كارآيي لامپهاي Black light را نخواهد داشت(دكتر تيرگري مذاكرات شخصي).

5-1: دستورالعمل پيشگيري

همانطور كه پيشتر گفته شد بهترين راه اجتناب از عارضه درماتيت خطي كاهش تماس انسان با حشره است به اين منظور مي توان با انجام اقدامات ذيل به طرز قابل ملاحظه اي از احتمال تماس انسان با حشره كاست:
1- برطرف كردن علفهاي هرز از اطراف منازل مسكوني
2- گذراندن شب در داخل اماكن انساني
3- كاستن از تعداد لامپهاي روشن و خاموش كردن لامپهاي غير ضروري
4- عدم استفاده از لامپهاي بخار جيوه نئون و فلورسنت
5- نصب پرده هايي كه مانع از عبور نور مي شوند
6- نصب توري روي در و پنجره با مش كمتر از 5/1*5/1 ميلي متر
7- شستشوي سريع محل له شدن حشره با آب و صابون

منابع:

1-نيكبخت زاده سيد محمودرضا; تيرگري دكتر سياوش (1378): گزارش دو گونه قاب بال داراي اهميت بهداشتي از استان فارس. مجله بهداشت ايران.سال بيست و هشتم.شماره 4-1 صفحه86-73
2- نيكدل م. مطالعات بيشتر در زمينه بيولوژي و بيماري زايي پدروس در رامسر(پايان نامه جهت دريافت درجه كارشناسي ارشد در رشته حشره شناسي پزشكي) دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكي تهران سال تحصيلي 1375-1374
3- مجيدي شاد پ. بررسي گونه هاي بيماريزاي جنس پدروس مولد درماتيت در شمال ايران(پايان نامه براي دريافت درجه كارشناسي ارشد در حشره شناسي پزشكي) دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكي تهران سال 1368
4- پور موسي ملكشاه ع. بررسي مقدماتي تاثير يك روش شيميايي در كاهش جمعيت پدروس در شمال ايران در شهرستان بابل پايان نامه جهت دريافت درجه كارشناسي ارشد در رشته حشره شناسي پزشكي دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكي تهران سال تحصيلي 1380-1379
5- نيكدل م. تيرگري س. بررسي خصوصيات زيستي رفتار بيماريزايي سوسكهاي دراكولا در منطقه رامسر فصلنامه علمي پژوهشي سازندگي 1377
6- P. Kocienski, K. Jarowicki and S. Marczak, Pederin: The Metallated Dihydropyran Approach. Stereselective Reduction of N-Acylimidates via Rhodium-Catalysed Hydroboration., Synthesis, 1991, 1191.
7- T.M. Willson, P. Kocienski, K. Jarowicki, A. Faller, K. Isaac, S.F. Campbell and J. Bordner, Studies Related to the Synthesis of Pederin. Part 1. Synthesis of Ethyl Pederate and Benzoylselenopederic Acid., Tetrahedron, 46, 1990, 1757.
8-T.M. Willson, P. Kocienski, K. Jarowicki, A. Faller, K. Isaac and P.M. Hitchcock, Studies Related to the Synthesis of Pederin. Part 2. Synthesis of Pederol Dibenzoate and Benzoylpedamide., Tetrahedron, 46, 1990, 1767.
9- P. Kocienski, K. Jarowicki, S. Marczak and T.M. Willson, Three and a Half Approaches to the Synthesis of Pederin, in Strategies and Tactics in Organic Synthesis, T. Lindberg, Editor. 1991, Academic Press: Orlando. p. 199.
10- Kellner RLL. 2001. Suppression of pederin biosynthesis through antibiotic elimination of endosymbionts in Paederus sabaeus. Journal of Insect Physiology 47: 475-483.
11-Kellner RLL, Dettner K. 1995. Allocation of pederin during lifetime of Paederus rove beetles (Coleoptera: Staphylinidae): Evidence for polymorphism of hemolymph toxin. Journal of Chemical Ecology 21: 1719-1733.
12-Kellner, RLL, Dettner K. 1996. Differential efficacy of toxic pederin in deterring potential arthropod predators of Paederus (Coleoptera: Staphylinidae) offspring. Oecologia 107: 293-300.

تهيه کننده: مهرداد ضرابی
کارشناس ارشد حشره شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلين
مرکز سلامت محيط و کار