باشقورتاران بر فراز همدان

[Amirhoo3in]

[h=1]

[/h]

---

قلعه سنگی باشقورتاران کبودراهنگ از مکان*های تاریخی دوره میانی اسلامی است که به میراثی فراموش شده تبدیل شده است.

---

این قلعه سنگی در فاصله 1.5 کیلومتری ضلع جنوبی روستای باشقورتاران در بخش شیرین*سو از توابع شهرستان کبودراهنگ قرار دارد که بر فراز کوهی قرار گرفته که پس از طی مسیری مالرو و در بخش*هایی با شیب تندی که دارد امکان دسترسی به قلعه را دشوار کرده است.
از فراز این قلعه می*توان گسترده وسیعی از دره*ها، دشت*ها و ارتفاعات پیرامونی منطقه را زیر پوشش دیده*بانی قرار داد. این محوطه تاریخی در دوره میانی اسلامی از مهمترین استقرارهای فرهنگی منطقه به شمار می*آمد که بر اساس داده*های باستان*شناسان به عنوان حلقه ارتباطی با حوزه*های فرهنگی دشت همدان و زنجان ایفای نقش کرده است.
این قلعه شبیه به قلعه*های دفاعی دوره اسماعیلیه از جمله قلعه استوناوند لمبسر و الموت است که به احتمال زیاد پایه اول آن در دوره ساسانی ساخته شده که بعدها در دوره اسلامی به ویژه در قرون میانی اسلامی مورد استفاده مجدد قرار گرفته است. سفال*های موجود در محل بیشتر مربوط به دوره سلجوقی تا ایلخانی است و این امر بیانگر استقرارهای مستمر در این زمان بوده است.
نحوه برپایی و شکل*گیری آن در ارتفاع، بیانگر اهمیت سوق*الجیشی و استراتژیک آن در تبادلات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی منطقه است. این قلعه با حصارهای دفاعی و مستحکم همانند قلعه*های نظامی و دفاعی است که متناسب با بستر صخره*ای آن شکل و فرم یافته است.

این محوطه تاریخی در دوره میانی اسلامی از مهمترین استقرارهای فرهنگی منطقه به شمار می*آمد که بر اساس داده*های باستان*شناسان به عنوان حلقه ارتباطی با حوزه*های فرهنگی دشت همدان و زنجان ایفای نقش کرده است​

حصارقلعه به صورت دیواره سنگی قطور و برجک*های دیده*بانی با مصالح سنگ لاشه و ملاط ساروج در بیشتر قسمت*های آن هنوز برجا مانده و در برخی بخش*ها به مرور زمان فرو ریخته است. قطر دیواره*های حصارقلعه دو متر و ارتفاع بر جا مانده آن به چهار متر می*رسد.
در فرایند کاوش*های باستان*شناسی در سال 1391 در این قلعه تاریخی کاوش*های بیشتری در فضای داخلی قلعه متمرکز شد که نتایج پرباری حاصل و طی این کاوش 6 فضای سکونتی شناسایی شد. در فضای شماره یک که فضایی نیمه تخم*مرغی شکل در قسمت شرقی قلعه است از سه جهت به دیواره*های سنگی حصارقلعه منتهی می*شود که سازه سنگی با پلان نیمه بیضوی و سقف گنبدی شکل با ملاط نازک ساروجی در بخش درونی و بیرونی پوشش یافته که کاربری آن به صورت محلی برای ذخیره آب بوده است. فضای 2، 3 و 5 این قلعه باستانی در برگیرنده سه فضای مستطیلی با دیواره*های سنگی و درگاه*هایی است که به یکدیگر مرتبط می*شوند.

این فضاها از طرف جنوب و شمال با دیواره سنگی حصار محصور شده که در مدت زمان تغییراتی در ساختار و نوع کاربری*های موجود ایجاد کرده است.
ایجاد دیواره*های خشتی بر روی ساختار سنگی، مسدود کردن برخی درگاه*ها و احداث تنورها و اجاق*ها بیانگر این تحولات است که از ساروج علاوه بر کاربرد با مصالح سنگی در ساخت بناها به عنوان پوشش نازک ساروج در کف بناها و دیواره*ها در اکثر بناهای داخلی دیده می*شود.
فضای شماره 4 این قلعه نیز بیانگر یک صحن مرکزی است که مهمترین عنصر ساختاری در آن راه پله*ای سنگی است که در دو جهت شرقی و شمالی احداث شده است. فضای شماره 6 به عنوان آخرین فضای شناسایی شده به دلیل کاربرد مصالح عمده آجری با پی سنگی از سایر بخش*های کاوش شده متمایز شده است که رۆیت نیم*ستون*های تزئینی با مصالح عمده آجری با پوشش گچی در گوشه*های بنا بر اهمیت ویژه این بخش افزوده است.
این گوشه به احتمال زیاد یک تالار گنبدی شکل پذیرایی بوده است که در طی کاوش از دل خروارها آوار بیرون آورده شده است.
این اثر تاریخی در 18 بهمن ماه 1389 به شماره 30019 به ثبت رسیده است.