نشانه های ایمان كامل از منظر امام صادق(ع)

[eLOy]

نشانه های ایمان كامل از منظر امام صادق(ع)
​

امام صادق(ع) در روایاتی چند به مراتب كمالی ایمان توجه داده است.مطلب زیر با اسنتاد بر احادیث، كمال ایمان را از نظر آن حضرت بیان كند. ایمان همانند هر امر باطنی و قلبی دارای مراتبی است. در آیات قرآنی و روایات از مراتب و درجات ایمان سخن به میان آمده و برای هر مرتبه ای، مقامات و آثاری بیان شده است.

مراتب كمالی ایمان

ایمان همانند تقوا و دیگر امور دارای مراتب و درجاتی است. قرآن پایین ترین درجه ایمان و باور را اسلام قولی و زبانی دانسته است كه با شهادتین آغاز می شود. پس از آن است كه در یك فرآیندی از جمله با فتنه ها و آزمون ها و ابتلائات، مراتب و درجات برتر پدیدار می شود. (حجرات، آیه 14)

البته هر مرتبه ای برای خود دارای آثاری است. مثلا اسلام زبانی كه حتی بر زبان منافقان جاری می شود، در حالی كه قلب ایشان هیچ گونه پذیرشی نسبت به آن ندارد و حتی در جهت خلاف آن یعنی به سوی كفر گرایش دارد، عامل حرمت جان و مال و عرض شخص می شود و كسی نمی تواند شخصی را متهم كرده و برای تصاحب جان و مال و عرض او، عدم اسلام را به او نسبت دهد و با آنكه در زبان، اسلام را بیان می كند، او را متهم به عدم ایمان در این سطح كرده و بخواهد مالش را بگیرد. (نساء، آیه 94)






از اسلام تا مرتبه كمالی بسی راه طولانی است كه با آزمون ها و فتنه ها به دست می آید. از این رو گفته اند هر كه مقرب تر است جام بلا بیشترش می دهند. كسب مراتب عالی تر ایمان كه همراه با خلوص بیشتر است با رهایی از همه چیز و پیوستن به خداوند امكان پذیر است. برای رسیدن به این مرتبه گاه می بایست از هر آنچه عزیز و گرامی می دارید و حتی از جان عزیزترش می دانید چون فرزند بگذرید؛ چنانكه حضرت ابراهیم(ع) در آزمونی سخت از سوی خداوند انجام داد و سربلند از آزمون بیرون آمد. (صافات، آیات 102 تا 105)

رسیدن آن حضرت(ع) به مقام اولوا العزم در میان رسولان و دست یابی به مقام بلند امامت پس از ابتلائات و آزمون های بسیار سخت بوده است. (بقره، آیه 124)

خداوند در آیه 2 سوره عنكبوت به توده های مردم هشدار می دهد كه هر ادعائی مستلزم اموری است. اگر كسی مدعی اسلام است باید شرایط اسلام را بپذیرد و بدان عمل كند و كسی كه مدعی ایمان است گمان نبرد كه ادعایش بدون هیچ اما و اگری پذیرفته می شود؛ بلكه باید در آزمون های سخت و بسیار، سربلند بیرون آید تا سیه رو شود هر كه در او غش باشد.

نكته ای كه باید توجه داشت اینكه كمال نیز دارای سطوح و درجات و مراتبی است. به این معنا كه هر كسی كه به كمال ایمان رسید، گمان نبرد كه به تمامیت آن دست یافته است؛ بلكه از كمال تا تمام، ره بسیار است. از این رو پیامبران با رسیدن به مقام انسان كامل و بهره مندی از مقام نبوت، تا تمامیت در كمال در انسان، راه بسیار در پیش داشتند. بر همین اساس آزمون های سختی را می بایست تحمل می كردند كه برخی در این امتحانات شكست خوردند و نتوانستندبه تمامیت كمالی انسانیت و ربوبیت برسند و مقام خلافت مطلق الهی را به دست آورند.

از جمله حضرت آدم(ع) كه در آزمونی شكست خورد و به درخت ممنوع نزدیك شد و از میوه آن خورد و خداوند او را به فقدان عزم سرزنش كرده و فرمود: لم نجد له عزما؛ در آدم عزمی را نیافتیم. به این معنا كه اراده قوی نداشت تا در برابر وسوسه ها، مقاومت و صبر كند و موفقیت در آزمون را برای خود به ثبت برساند.(طه، آیه 115)

پیامبران دیگری نیز اینگونه در آزمون هایی شكست خوردند از جمله حضرت یونس(ع) كه اگر رحمت الهی نبود می بایست تا قیامت در درون نهنگ زندانی می ماند. (سوره صافات، آیات 143 و 144؛ بحارالانوار، ج11، ص 82؛ تفسیر نورالثقلین، ج3، ص 449؛ سوره قلم، آیات 45 تا 48)
خداوند با آنكه همه پیامبران را انسان كامل می داند ولی در همان كمال، ایشان را تمام نمی داند. از این رو سخن از فضیلت و برتری برخی بر برخی دیگر در كمالات به میان می آورد. (بقره، آیه 253 و آیات دیگر)

بنابراین، مراتب كمالیت هر كمالی بس بسیار است. در روایات هنگامی كه از عوامل كمال بخش ایمان سخن به میان می آید، امور بسیاری بیان می شود. گاه عواملی به عنوان اسباب كمال مطرح می شود و گاه دیگر اسباب دیگر. این بدان معناست كه هر یك از این اسباب در بخشی از مراتب و درجات كمالی نقش دارد و اگر همه آنها در شخص، فراهم شود او به تمامیت در كمال ایمان دست خواهد یافت. بر این اساس نمی بایست گمان برد كه تناقضی در روایات است؛ چرا كه گاه برای تبیین اسباب و عوامل كمال ایمان اموری مطرح شده و گاه دیگر عوامل دیگری بیان شده است.

این تفاوت ها در حقیقت بیانگر مراتبی است كه كمال ایمان داراست. پس با هر یك از این اسباب و عوامل، مرتبه ای از مراتب كمالی ایمان كسب می شود كه با اسباب و عوامل دیگر دست نیافتنی است. هنگامی كه همه این اسباب و عوامل فراهم آمد و شخصی همه آنها را در خود تحقق بخشید، آنگاه است كه تمامیت مرتبه كمالی ایمان را كسب كرده و در اوج و چكاد ایمان قرار گرفته است.