Welcome!

By registering with us, you'll be able to discuss, share and private message with other members of our community.

SignUp Now!

سه*تار

اطلاعات موضوع

Kategori Adı معرفی انواع آلات و ابزار موسیقی
Konu Başlığı سه*تار
نویسنده موضوع kojolomojolo
تاریخ شروع
پاسخ‌ها
بازدیدها
اولین پسند ارسالی
Son Mesaj Yazan kojolomojolo

kojolomojolo

کاربر انجمن
تاریخ ثبت‌نام
Jul 26, 2013
ارسالی‌ها
471
پسندها
158
امتیازها
0
جنسیت

اعتبار :

سه*تار از سازهای زهی و مضرابی موسیقی ایرانی است که آن را با ناخن انگشت اشارهٔ دست راست می*نوازند. این ساز، دارای ۴ سیم از جنس فولاد و برنج است که به موازات دسته، از کاسه تا پنجه کشیده شده*اند. سه*تار دارای ۲۶ پردهٔ قابل حرکت از جنس روده*ی حیوانات یا ابریشم است. صدای آن ظریف و تو دماغی و تا حدودی غمگین است و وسعت صوتی آن نزدیک به ۳ اکتاو است.

سه*تار پیشتر هم*خانواده با سازهایی چون دوتار و تنبور بوده است و امروزه به تار بسیار نزدیک*تر است. در موسیقی دستگاهی ایران استفاده از سه*تار بسیار رواج دارد؛ گرچه بیشتر برای تک*نوازی مورد استفاده قرار می*گیرد. این ساز برای هر دستگاه کوک ویژه*ای دارد ولی فاصلهٔ چهارم یا پنجم پایین رونده معمولا بین سیم*های اول و دوم ثابت است.

نوازندگان سه*تار برای اجرای آن، در حالت نشسته روی زمین یا صندلی، کاسهٔ ساز را به صورت مورب و با زاویهٔ ۴۵ درجه روی ران راست قرار داده و با سر انگشتان دست چپ روی پرده*ها (دستان*ها) ی روی دستهٔ سه*تار حرکت می*کنند و با انگشت اشارهٔ دست راست خود به سیم*ها ضربه می*رنند. معمولا برای نوازندگی فقط انگشتان اشاره، میانی، حلقه و در بعضی موارد انگشت کوچک دست چپ استفاده می*شوند اما در آثار استادان، استفاده از انگشت شست برای پرده*گیری روی سیم بم نیز کاربرد دارد.

در حین نوازندگی سه*تار، می*توان با زخمه*زدن نزدیک به خرک، صدا را کمی زبر و خشن کرد؛ و با انجام این کار نزدیک به گلوی ساز، صدایی نرم و ملایم و اصطلاحاً پخته*تر تولید می*شود.
تاریخچه

سه*تار در گذشته سه سیم (تار) داشته و اکنون چهار سیم دارد که سیم سوم و چهارم آن نزدیک به هم قرار دارند و هم*زمان نواخته می*شوند و مجموعهٔ آن دو را معمولاً سیم «بم» می*نامند. با گذشت زمان کسانی چون ابونصر فارابی، ابوعلی سینا، صفی الدین ارموی و از متأخران ابوالحسن خان صبا لزوم افزایش یک سیم دیگر به این ساز را درک کرده و سه*تارهای امروزی دارای چهار سیم هستند (این سیم از نظر تاریخی سیم چهارم است ولی سیم سوم خوانده می*شود). سیم سوم سه تار به سیم مشتاق معروف است و به روایتی از ابوالحسن صبا این سیم را نخستین بار درویشی به نام مشتاق علی شاه به این ساز افزوده است.

برخی از جمله عده*ای از عرفا به آن «اوتار» نیز می*گویند.
اجزا

ساز سه*تار دارای دو قسمت کاسه و دسته است. در انتهای دسته پنجه قرار دارد که محل قرارگرفتن گوشی*هاست.

1 سرپنجه یا جعبه گوشی
2 گوشی*ها
3پرده قبل از شیطانک
4 شیطانک
5 پرده*های اصلی (چهارلایی)
6پرده*های فرعی (سه*لایی)
7دسته
8 کاسه
9صفحه
10خرک
11سیم*گیر
12 سیم*ها




اجزا

ساز سه*تار دارای دو قسمت کاسه و دسته است. در انتهای دسته پنجه قرار دارد که محل قرارگرفتن گوشی*هاست.
سیم*های سه*تار شماره جنس رنگ نام قطر
سیم یکم فولاد سفید «حاد» ۲۰-۲۲ میکرون
سیم دوم برنز زرد «زیر» ۲۲-۲۵ میکرون
سیم سوم فولاد سفید «مشتاق» یا «زنگ» ۲۰-۲۲ میکرون
سیم چهارم برنز زرد «بم» ۳۵-۴۰ میکرون

کاسه
کاسهٔ سه*تار از نظر ساختاری مانند کاسهٔ عود یا تنبور بوده ولی کوچک*تر از آنها و گلابی*شکل است. درازای کاسه سه*تار از ۲۶ تا۳۰ سانتی متر، پهنای آن به تناسب بین ۱۲ تا ۱۶ سانتی متر و ژرفایش نزدیک ۱۳ سانتی متر است و معمولاً از چوب توت یا گردو ساخته می*شود. ساختار کاسه، هم می*تواند یک تراش یک تکه از چوب باشد و هم از ترک*های جداگانه و به هم چسبیده ساخته شده باشد.

صفحه

روی کاسهٔ سه*تار با تخته*ای نازک از چوب پوشیده شده است که به آن صفحه گفته می*شود. صفحه دارای سوراخ*هایی برای خروج صدا است و معمولا دست راست نوازنده روی آن قرار می*گیرد اما در مواردی خاص برای افراد چپ دست، عکس این مورد صادق است.

دسته

درازای دسته ۴۰ تا ۴۸ سانتی متر و قسمتی که گوشی*ها در آن تعبیه می*شوند ۱۲ سانتی متر و پهنای دسته ۳ سانتی متر است. بعضی از سازندگان برای زیباتر شدن و همچنین برای افزایش عمر مفید ساز، از نوعی استخوان که معمولاً استخوان شتر است برای پوشاندن دسته استفاده می*کنند.
خرک
خرک قطعه*ایست متحرک که روی صفحه و به فاصلهٔ سه انگشت از انتهای کاسه قرار دارد. عرض خرک سه*تار بین ۵ تا ۶ سانتی*متر و ارتفاع آن کمتر از ۱ سانتی*متر بوده و از جنس چوب ساخته می*شود. سیم*ها پس از عبور از شیارهای کم*عمق روی خرک از طول دسته عبور کرده و توسط شیطانک به گوشی*ها می*رسند.

سیم*گیر

سیم*گیر در بخش پایانی کاسه ساز قرار دارد و برای نگهداری سیم*ها استفاده می*شود. در گذشته سیم*گیر را بیشتر از جنس استخوان می*ساختند، اما امروزه نوع چوبی آن معمول*تر است.

شیطانک

شیطانک بین قسمت اصلی دسته و پنچهٔ ساز قرار می*گیرد و جنس آن از استخوان و یا پلاستیک است. کاربرد شیطانک در هدایت و تقسیم*بندی سیم*ها در قسمت بالای دسته می*باشد.

گوشی

سیم از یک طرف به سیم گیر در انتهای کاسه و از طرف دیگر به گوشی*های کوک شونده در انتهای دسته ساز بسته می*شوند. با چرخاندن گوشی*ها می*توان ساز را کوک کرد.

پرده

پرده*ها نخ*های باریکی از جنس رودهٔ حیوانات و یا ابریشم هستند که در عرض دستهٔ سه*تار به صورت سه*لایی و چهارلایی بسته می*شوند و وظیفهٔ تقسیم*بندی فواصل موسیقایی را برعهده دارند. تعداد پرده*ها ۲۶ عدد است که که یکی از آن*ها قبل از شیطانک بسته می*شود و فاصلهٔ آن با شیطانک در صدای سه*تار موثر است.
 
آخرین ویرایش:

kojolomojolo

کاربر انجمن
تاریخ ثبت‌نام
Jul 26, 2013
ارسالی‌ها
471
پسندها
158
امتیازها
0
جنسیت

اعتبار :

صدا

صدای ساز سه*تار
فهرست
0:00
بخش کوچکی که در مایهٔ بَیاتِ اصفهان نواخته شده است.
آیا مشکلی با شنیدن این پرونده دارید؟ راهنمای رسانه را ببینید.


سه تار دارای صدایی مخملین و ظریف بوده از آنجایی که که با کنار ناخن انگشت سبابه دست راست نواخته می*شود، صدای ساز ارتباط مستقیمی با اعصاب و روان نوازنده پیدا می*کند و از این رو سه تار را اغلب همدم اوقات تنهایی خوانده*اند.

اغلب شنوندگان، ساز سه تار را دارای لحن و نوای غمگینی احساس می*کنند، اما نوازندگان معاصر موسیقی ایرانی در تلاش برای توسعه موسیقی مدرن و نوی ایران، آثار زیبایی آفریده*اند که با حال و هوایی که تا دو دهه پیش از این ساز تصور می*شد کاملاً متفاوت است. البته می*بایست اشاره کرد که در سه تار نوازی مدرن تجربه استفاده از مضراب سیمی تجربه*ای موفق بوده و با ایجاد صدایی شفاف و کریستالی کمک شایانی به گسترش امکانات این ساز عجیب نموده است. اجرای تک سیم*هایی خاص و همچنین افزایش قدرت اجرای دینامیک*های مختلف نیز از مزایای استفاده از مضراب سیمی در نوازندگی است.
بستر صوتی
بستر صوتی سه*تار از بم ترین نت آن (دو سوم = C3) آغاز شده و در نت «لا»ی بالای خط حامل پایان می*یابد.
 

kojolomojolo

کاربر انجمن
تاریخ ثبت‌نام
Jul 26, 2013
ارسالی‌ها
471
پسندها
158
امتیازها
0
جنسیت

اعتبار :

کوک

هر چهار سیم سه*تار می*توانند توسط گوشی*هایی که در انتهای دسته تعبیه شده کوک شوند.
نت پایهٔ کوک سه*تار و تار معمولاً نت دو برای سیم یکم است و بقیه سیم*ها بر اساس سیم اول کوک می*شوند. نت ِ دوی مورد استفاده در سه*تار، در پیانو سی وسط (Middle C) است. نت دو در موسیقی ایرانی معمولاً نیم پرده پایین*تر از نت دو در موسیقی کلاسیک، و برابر با سی بِمُل در دیاپازون است.[۱]

بعضی اوقات برای تمرین از پایه نت لا برای کوک سیم یکم استفاده می*شود چرا که صدای ساز بم*تر بوده و گوش نوازنده را آزار نمی*دهد. دلیل دیگر برای استفاده از نت ِ لا شل*تر بودن سیم*هاست و در نتیجه آسیب کمتری به سیم رسیده و عمر مفید آن بالا می*رود؛ در عین حال که انگشت*گذاری و اجرای تکنیک*هایی مانند مضراب ریز روی سیم شل آسان*تر است.

معمولا برای هر دستگاه کوک خاصی در نظر گرفته می*شود، اما بسته به دستگاه، احساس نوازنده و تم آهنگ مورد نظر می*تواند متفاوت باشد. عوض شدن کوک ساز در هر دستگاه و آواز در موسیقی ایرانی منجر به عوض شدن حال و هوای آهنگ*ها می*شود اما می*توان با استفاده از کوک ِ دستگاه*ها و آوازهای مختلف، آهنگ*های مربوط به دستگاه و یا آوازی دیگر را نواخت.
حالت*های مختلف کوک

نامگذاری سیم*ها برای کوک قراردادی است. به این معنی که لازم نیست کوک سیم همان نت دیاپازون باشد. برای مثال در حالتی که قرار باشد سیم اول روی نت دو کوک شود و سیم دوم روی نت سل، می*توان هر دو را یک پرده پایین*تر آورد و سیم اول را روی نت سی*بمل و سیم دوم را روی نت فا کوک کرد. در موسیقی سنتی ایران می*توان هر دستگاه را با کوک*های مختلف اجرا کرد که در اینجا متداول*ترین آنها معرفی می*شود.
حالت*های کلی کوک حالت سیم و نوع صدا سیم ۱ سیم ۲ سیم ۳ سیم ۴
صدای ریز با سیم*های سفت و کشیده دو سل دو دو
سیم*ها دو نیم*پرده بم*تر کوک شوند سی*بمل فا سی*بمل سی*بمل
سیم*ها سه نیم*پرده بم تر کوک شوند لا می لا لا

به علت پایین*تر بودن نت دو در موسیقی سنتی ایرانی نسبت به موسیقی کلاسیک به میزان یک پرده، کوک ِ «سی بمل، فا، سی بمل، سی بمل» همان کوک ِ «دو، سل، دو، دو» شناخته می*شود. در واقع، نامگذاری این کوک (که در اینجا کوک ماهور است) به عنوان «دو، سل، دو، دو» برای راحتی کار نوازندگان و هنرجویان است تا نسبت فاصله بین نت مورد استفاده در سیم یکم تا سیم دوم را که ۵ نیم پرده است، درک کنند.
کوک شور

دستگاه شور مادر دستگاه*های موسیقی ایران است و تمامی دستگاه*ها و آوازها (به جز دستگاه چهارگاه) از شور مشتق می*شوند.[نیازمند منبع]
کوک*های متداول شور سیم ۱ سیم ۲ سیم ۳ سیم ۴
شور سُل دو سل دو فا
شور ر دو سل ر ر
شور دو دو فا دو دو
شور لا دو سل لا ر
متعلقات شور

آوازهای ابوعطا، بیات ترک، افشاری، دشتی، بیات کرد و بیات اصفهان با اینکه از متعلقات دستگاه شور هستند، اما هر یک دارای کوک ِ جداگانه*ای هستند. (امروزه آواز بیات اصفهان از متعلقات دستگاه همایون خوانده می*شود که در قدیم متعلق به شور بوده و ربع پرده با شور تفاوت دارد.)

آواز ابوعطا

کوک*های متداول شور سیم ۱ سیم ۲ سیم ۳ سیم ۴ توضیحات
ابوعطا دو دو سل دو فا مأخوذ از شور سل
ابوعطا سل دو سل ر ر مأخوذ از شور ر
ابوعطا فا دو فا دو دو مأخوذ از شور دو
ابوعطا ر دو سل لا ر مأخوذ از شور لا

آواز بیات ترک

کوک سه*تار در آواز بیات ترک به روایت احمد عبادی نوازنده سه*تار به این گونه است:
نام سیم اول سیم دوم سیم سوم سیم چهارم
بیات*ترک سی*بمل دو فا سی*بمل سی*بمل
راست*کوک سی*بمل دو سل سی*بمل فا
بیات*ترک دو دو سل دو دو
بیات*ترک می*بمل دو فا می*بمل می*بمل
بیات*ترک فا دو فا دو دو

آواز افشاری

سیم اول سیم دوم سیم سوم سیم چهارم
دو سل دو دو

آواز دشتی

سیم اول سیم دوم سیم سوم سیم چهارم
دو سل لا ر
کوک همایون

کوک مورد استفاده برای دستگاه همایون دقیقا مانند کوک ِ مورد استفاده در آواز ِ ابوعطاست. در نوازندگی آواز بیات اصفهان نیز از همین کوک برای سه*تار استفاده می*شود.
سیم ۱ سیم ۲ سیم ۳ سیم ۴
همایون می کرن دو سل ر ر
همایون ر کرن دو سل دو دو
همایون لا کرن دو سل لا کرن ر
همایون لا کرن ۲ دو فا سل دو
همایون سل کرن دو فا سل کرن می بمل
کوک ماهور

کوک ِ سه*تار در دستگاه ماهور به عنوان پایه شناخته می*شود و در این کوک، سه*تار دارای بیشترین وسعت صوتی خود است.

سیم*های سه*تار برای نوازندگی دستگاه ماهور به این صورت کوک می*شوند:
سیم ۱ سیم ۲ سیم ۳ سیم ۴
ماهور ِ دو دو سل دو دو
... دو فا دو دو
... دو سل دو فا
کوک راست*پنجگاه
سیم ۱ سیم ۲ سیم ۳ سیم ۴
راست*پنجگاه فا دو فا دو دو
راست*پنجگاه دو دو سل دو دو
راست*پنجگاه سل دو سل ر ر
نوازندگان سه*تار

بدلیل محبوبیت این ساز، در حال حاضر نوازندگان زیادی به آن علاقه نشان داده*اند و آن را با مهارت کامل و در حد استادی می*نوازند. ذکر نام همه آنها در اینجا ممکن نیست و تنها جهت ذکر نمونه به نام برخی از نوازندگان برجسته پیشکسوت و معاصر اشاره می*شود.

برخی از نوازندگان پیشین:

میرزا عبدالله، درویش خان، ابوالحسن صبا، احمد عبادی، نور علی برومند، یوسف فروتن، سعید هرمزی، عطا جنگوک، جلال ذوالفنون.

برخی از نوازندگان کنونی:

داریوش صفوت، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، داریوش پیرنیاکان، داریوش طلایی، کیوان ساکت، مسعود شعاری، حمید متبسم، کیهان کلهر، محمد فیروزی، آریا عظیمی نژاد، کیا طبسیان، امیرحسین پورجوادی، قشنگ کامکار، بهداد بابایی.
 
بالا پایین