هما

[*JujU*]

هما، شكارچي اي كه سعادت مي آورد
هما، لاشخوري شبيه به يك شاهين عظيم است كه در افسانه هاي ايران مثل ققنوس در اساطير مصر و يونان صاحب كرامت است.

سيستان و بلوچستان هنوز هم شاهد پرواز هما يكي از پرندگان افسانه*اي ايران باستان بر فراز دشتها و عرصه هاي طبيعي است.
شايد كمتر كسي بداند كه هما، پرنده افسانه اي ايران باستان، گونه اي لاشخور است و هنوز هم در طبيعت ايران و به ويژه طبيعت استان سيستان و بلوچستان ديده ميشود.
هماي اساطيري

هما در افسانه هاي ايران مثل ققنوس در اساطير مصر و يونان صاحب كرامت است.
هما را مرغ سعادت ميخوانند و در اساطير زرتشتي هم از آن با نام «سائنا» يا «سيمرغ» ياد شده است.
اينكه هما مرغي استخوانخوار است، باوري است كه از ديرباز در ايران رواج داشته و امروزه نيز رواج دارد.
سعدي در توصيف اين پرنده ميگويد: «هماي از همه مرغان از آن شرف دارد ــ كه استخوان خورد و جانور نيازارد.»
صادق هدايت نيز در مورد هما نوشته است: «جمعي گفته اند كه آن كركس است كه مردار خورد و از آن جنس بسيار است به هماي بر سعادت معروف است. چنانچه گويند سايه آن بر هر كس افتد، پادشاهي و دولت يابد و لغت همايون هم كنايه از اين معني است. اينكه عوام در موقع تشكر ميگويند خدا سايه شما را از سر ما كم نكند، اشاره به همين مسئله دارد.»
دکتر محمد معين نيز در ارتباط با اين پرنده ميگويد: «هما پرنده اي است از راسته شکاربانان روز، با جثه اي قوي که جز استخوان نخورد و استخوان هاي بزرگ را از بلندي بر صخره اي فکند تا پس از قطعه شدن آنرا بخورد. هماي را عوام فرخنده گيرند و گرامي شمرند.»
در ادبيات داستاني کهن و قصه هاي عاميانه آورده اند که وقتي پادشاه و يا اميري در ميگذشت و وارثي نداشت براي تعيين جانشين او مردم، همه در ميداني اجتماع کرده و هما را رها ميکردند.
هماي روي سر و يا شانه ي هر کس مينشست، او پادشاه يا امير آن کشور ميشد.
بنابراين در اساطير ايران زمين آمده است كه هماي سعادت بر شانه هاي شبان مفلوك نشست و پادشاهي نصيبش شد.

شناسنامه هما

هما فرخنده است و فرخنده نيز معني ميدهد. لاشخوري است كه بيشتر به يك شاهين عظيم شباهت دارد.
طرح مشخص بدن در حال پرواز، اين پرنده را از ساير لاشخورها متمايز كرده است.
بالهاي هما دراز، كم عرض و زاويه دار است و دمي بلند، لوزي شكل و تيره رنگ دارد. سطح پشتي، بال ها و دم آن سياه مايل به خاكستري و سرش به طور كلي نخودي رنگ است.
اطراف چشم و ناحيه پس منقار سياه رنگ است كه به يك دسته موي سياه ريش مانند در زير منقار منتهي ميشود.
سطح شكمي نارنجي مايل به زرد و ناحيه سينه به طور واضح نارنجي رنگ است كه با بالهاي تيره تضاد خاصي را نشان ميدهد.
نابالغ اين پرنده، سروگردني تيره دارد. هما از لاشخورهاي ديگر فعالتر و معمولا تك زي است.
طول بدن آن يك تا 1/1 متر است و بيشتر در كوهستانهاي مرتفع و دورافتاده زندگي ميكند و در غارهاي مشرف به پرتگاهها آشيانه ميسازد.
از ديگر زيستگاههاي اين گونه زيستي، پارك ملي لار و بمو و منطقه حفاظت شده دنا است.