پیقو

[*JujU*]

Accipiter badius پیقو از پرندگان شکاری است. پرنده ای زیبا چالاک، صاحب جرأت و باهوش است که از پرندگان کوچک تغذیه می کند و در شکار تواناست. او مثل همه Accipiter ها غافلگیرانه و یا از نقطه استتار به شکارش حمله می کند. برخی از تاکتیک های شکار او مبتنی از حمله ناگهانی از فاصله بسیار نزدیک است. ممکن است پیقو را در حالی دیده باشید که یکباره در آسمان ظاهر می شود و با سرعت وارد درختی می شود و اگر شانس با او یار باشد گنجشکی را خواهد گرفت. گاهی بین شاخ و برگ انبوه درخت پنهان می شود و به کمین می نشیند. آرایش پرها به او قدرت استتار داده است و پرندگان کوچک او را تشخیص نمی دهند. در این حال او را می بینید که در شاخه های بالائی درخت بلندی مانند چنار از این شاخه به آن شاخه می جهد و سرانجام در پی یک جهش کوتاه و در حالیکه بسیار به شکار نزدیک است یک شاخه نشین بخت برگشته را از آن خود می کند.
از تخصص های پیقو بیرون کشیدن پرنده های قفسی است. او این کار را بهتر از قرقی و دلیجه انجام می دهد. بنابراین در این روزها که این مهاجر فصلی به کشور ما آمده است بهترین کار این است که مواظب پرنده های قفسی باشید و قفس را به مدت طولانی در فضای آزاد آویزان نکنید. تصورش مشکل است اما این پرنده ظرف چند ثانیه قناری را از لای میله های قفس در می آورد. صیادان سهره خاطرات تلخی از کشته شدن سهره شکاری شان توسط پیقو آنهم ظرف چند ثانیه دارند.
پراکندگی
پیقو فقط برای تولیدمثل اینجا می آید و بعد از زادآوری همراه با فرزندانش به قلمروهای شمالی تر باز می گردد. در کشور ما هرجا محیط مساعدی وجود داشته باشد می شود پیقو را پیدا کرد. البته فقط در فصل زادآوری. گستره زیستگاهی این پرنده کلیه مناطق مرتفع با پوشش درختان پراکنده (ساواناهای نیمه خشک) را شامل می شود. به استثناء نواحی کویری و خشک و در مقابل کوهستانهای مرتفع هرجا شاخه نشین های کوچک وجود داشته باشد پیقو هم پیدا می شود. پیقو حتی در باغها و پارکهای داخل شهر هم لانه می گذارد.
اما در صورتی که بخواهیم پراکندگی او را از لحاظ کمی هم توصیف کنیم معلوم می شود که پیقو در نواحی شرقی کشورمان حضور پررنگ تری دارد. مطالعه بازنامه ها و نسخه های قدیمی که اشاره ای به این پرنده کرده اند نشان می دهد که نگهداری از این پرنده بیشتر در خراسان، بخشهائی از افغانستان، پاکستان و نیز هندوستان مرسوم بوده است.
اگر زمانی این شانس را داشتید که شاهد یکی از صحنه های شکار او باشید از جسارت این پرنده استفاده کنید و در فرصتی که او شکار را در پنجه گرفته و در نقطه امنی نشسته به او دقت کنید. اگر دوربین چشمی داشته باشید که چه بهتر. می توانید به راحتی او را از بین شاخه ها تشخیص دهید. به خط زیر چانه او که در امتداد نوک در زیر گلو کشیده شده دقت کنید و نیز رنگ چشم را در نظر داشته باشید. اینها از مشخصه های پیقو هستند. رنگ چشم از آبی، سفید، زرد کمرنگ، نارنجی تا سرخ یاقوتی متغیر است. به آرایش سینه توجه کنید. در پرنده بالغ می توانید تراکم رگه های کمرنگ نارنجی را در طرفین بالای سینه تشخیص دهید. این رگه ها چنان متراکم اند که نمای کلی زیر سینه را سرخ نشان می دهند. مضمون نام علمی این گونه هم اشاره به همین ویژگی او دارد. روتنه پرنده بالغ از بالای نوک تا انتهای دم به رنگ خاکستری دیده می شود. جنس نر روشن تر از ماده است. آرایش نارس را در ادامه می آوریم.
فصل تولید مثل این پرنده از اواخر بهار آغاز می شود.
جفت یابی، نمایشات جنسی و انتخاب لانه تا اواخر اردیبهشت انجام می گیرد. در این روزها می توان محدوده لانه گذاری این پرنده را با پیگیری سر و صدا و تجمع کلاغ های ابلق جستجو کرد. پرنده ماده اوایل خرداد ماه تخمگذاری می کند. بعد از حدود سی روز تخمها باز می شوند و دو الی چهار جوجه به دنیا می آیند. پیقوهای جوان در سنین 18 تا 24 روزگی در حالی که هنوز به اندازه کافی رشد نکرده اند از لانه خارج می شوند و در محدوده درختان اطراف پراکنده می شوند. این زمانی است که به آنها brancher یا شاخه نشین گفته می شود. این روزها جوجه ها بیش از همیشه آسیب پذیر اند. از این رو والدین با تعصب زیادی از حریم قلمرو دفاع می کند. در چنین موقعیتی مهاجمین و مزاحمینی مثل کلاغهای ابلق و جرأت نزدیک شدن به محدوده لانه را بخود نمی دهند.
در سنین 28 تا 32 روزگی کم کم تسلط به پرواز برای جوجه های جوان حاصل می شود. در این سن محور پرها خشک می شود و بالها استحکام و انعطاف لازم را بدست می آورند. رفته رفته فنون شکار به جوجه ها آموخته می شود. والدین سرانجام جوجه ها را در مسافتهای طولانی دنبال خود می کشانند و بازی می دهند. تا اینکه با شدت یافتن رقابت غذائی هر پرنده محدوده بزرگتری را اتخاذ می کند و سعی می کند خودش دست به شکار بزند. سرانجام حدود 45 روزگی حمایت والدین قطع می شود و پرنده های جوان قلمرو جداگانه ای را اشغال می کنند.