کیست این انسان مافوق زمان...

[Ops]

نوای زنگ‌ها و صدای سم اسبان به گوش می‌رسد و غباری سهمگین برفضا حاکم می‌شود، حرکت کاروان سالار شهیدان حسین بن علی(ع) حزن و اندوه را بر قلب‌ها و چهره‌های ماتم زده مردمی که به دیدن مجالس تعزیه آمده‌اند، می‌نشاند.


مداحان می‌خوانند و دسته‌های سینه‌زن و زنجیرزن در ماتم از دست دادن سرور و سالار شهیدان بر سرو سینه می‌زند و اشک ماتم بر چهره‌ها می‌نشانند.


نوای زنگ‌ها و صدای سم اسبان به گوش می‌رسد و غباری سهمگین برفضا حاکم می‌شود، حرکت کاروان سالار شهیدان حسین بن علی(ع) حزن و اندوه را بر قلب‌ها و چهره‌های ماتم زده مردمی که به دیدن مجالس تعزیه آمده‌اند می‌نشاند.

مداحان می‌خوانند و دسته‌های سینه‌زن و زنجیر‌زن در ماتم از دست دادن سرور و سالار شهیدان بر سرو سینه می‌زند و اشک ماتم بر چهره‌ها می‌نشانند.

شقاوت پیشگان آب را براهل نبی بسته‌اند و رود فرات ازاین ظلمی که براهل بیت پیغمبر اسلام(ص) وارد آمده است احساس شرم دارد.

هر سال با آغاز ماه محرم و صفر، گروه‌های تعزیه‌خوان در سراسر کشور به اجرای مجالس گوناگون تعزیه می‌پردازند.

«شبیه‌خوانی»، یا به اصطلاح عامه تعزیه‌خوانی، نمایشی است که در آن واقعه کربلا بدست افرادی که هر یک نقشی از شخصیت‌های اصلی را بر دوش دارند، نشان داده می‌شود.

نوعی نمایش مذهبی و سنتی ایرانی - شیعی، بیشتر درباره شهادت امام حسین(ع) و مصائب اهل بیت است.

واژه «تعزیه» تعزیت در ریشه به معنای توصیه به صبر کردن، خرسندی دادن و پرسش از بازماندگانِ درگذشتگان و در برخی مناطق ایران مانند خراسان به معنای مجلس ترحیم است.

تعزیه هنر اصیل ایرانی و اسلامی

«مفید شاطری»، نویسنده و پژوهشگر خراسان‌جنوبی در گفت و گو با خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) گفت: از 100سال قبل به این سو در جنوب خراسان و در مرکز این حاکم‌نشین یعنی شهر بیرجند، تعزیه، با شکوه خاصی در حسینیه‌ی شوکتیه که توسط شوکت‌الملک اول، حاکم بیرجند بنا شده بود، برگزار می‌شد.

وی افزود: در دهه‌ی نخست محرم، بهترین و برجسته‌ترین تعزیه‌خوانان خراسان، چه از نظر اجرا و چه از نظر صدا، شناسایی و انتخاب می‌شدند و در این دهه برای برگزاری مراسم تعزیه به این حسینیه می‌آمدند.

نویسنده‌ی کتاب «حماسه عشق» (آداب و رسوم و تعزیه‌ی خراسان‌جنوبی) در خصوص مراسم تعزیه‌خوانی در منابع مکتوب اظهار کرد: فرهنگ تعزیه از نظر تاریخی در ایران سابقه طولانی دارد، اما آنچه درباره این فرهنگ و آداب و رسوم ویژه آن در منابع مکتوب آمده، عمدتاً به دوره‌ی زندیه و بعد از آن محدود می‌شود. اگرچه در دوره‌ی صفویه تعزیه و تعزیه‌خوانی رونق زیادی داشته، اما منابع مکتوب آن دوره اشاره زیادی به این امر نکرده و تنها چند سفرنامه به صورت گذرا به نحوه برگزاری این مراسم اشاره کرده‌اند.

عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند گفت: در حقیقت از دوره‌ی زندیه به بعد به‌ویژه در اوایل دوران قاجار، مراسم تعزیه‌خوانی به‌طور منظم و دقیق انجام ‌شده‌است.

وی با بیان اینکه اوج برگزاری این مراسم در دوره ناصرالدین شاه اتفاق می‌افتد، ادامه داد: در این دوره، نسخه‌های تعزیه بازنگری و بازچاپ شدند.


شاطری با اشاره به آداب و رسوم مردم خراسان‌جنوبی در ماه محرم تصریح کرد: در روزهای دوم تا چهارم ماه محرم در بیشتر شهرها و روستاهای استان، آیینی با عنوان «علم‌بندان» برگزار می‌شود.

وی ادامه داد: در این مراسم، به یاد علمی که حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) در عاشورا برپا کرد، علم‌هایی را در سراسر روستاها و شهرهای استان می‌گردانند.

عضوهیئت علمی دانشگاه بیرجند گفت: تعزیه‌خوانی، مجالس روضه‌خوانی و زیارت عاشورا از دیگر مراسم این ماه است.

نویسنده و پژوهشگر خراسان‌جنوبی با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های استان در برگزاری آیین ماه محرم، وجود بانیان مشخص برای هر روز از این ماه است، گفت: برگزاری آیین‌ها و مراسم ویژه محرم در هر روز به نام یکی از اهالی ثبت شده و این فرد، مراسم آن روز را برنامه‌ریزی می‌کند.

اسناد مکتوب مستند نقش بسزایی در گسترش فرهنگ تعزیه دارد

«مهدی حبیبی» رئیس حوزه‌ی هنری خراسان‌جنوبی نیز در گفت‌وگو با ایسنا از انتشار دفتر دوم «حماسه عشق» هم‌زمان با ایام محرم در استان خبر داد.

وی با اشاره به جایگاه تعزیه در بین مردم استان، انتشار این اثر را در راستای تحکیم مبانی فکری هنر تعزیه دانست و افزود: بدون شک وجود پشتوانه علمی و استفاده از اسناد مکتوب مستند و بدون تحریف نقش بسزایی در گسترش فرهنگ تعزیه در استان دارد.

رئیس حوزه‌ی هنری خراسان‌جنوبی با اشاره به تلاش‌ها در راستای انتشار نسخ قدیمی در حوزه‌ی هنری ابراز امیدواری کرد تا شاهد انتشار 3 دفتر دیگر حماسه عشق باشیم.

حبیبی گفت: این مجموعه در 30 نسخه‌ی تعزیه جمع‌آوری و شناسایی شده که دفتر دوم، توسط دکتر «مفید شاطری» عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند جمع‌آوری و به همت حوزه هنری خراسان جنوبی منتشر شد.

وی افزود: در دفتر دوم 6 مجلس تعزیه شامل قربانی کردن حضرت اسماعیل(ع)، مجلس شهادت حضرت فاطمه زهرا(س)، مجلس شهادت حضرت علی(ع)، مجلس حجه الوداع یا خارج شدن امام حسین(ع) از مدینه، مجلس مختصر عاشورا و مجلس غلام ترک بر اساس نسخ موجود در روستای سرخنگ انتخاب شده است.

تعزیه، هنری متعالی و ماندگار

«محمدحسن قلندری» محقق و پژوهشگر خراسان‌جنوبی نیز با بیان اینکه تعزیه، هنری متعالی و ماندگار است، به ایسنا گفت: تعزیه به معنای متعارف، نمایشی است که در آن واقعه کربلا به دست افرادی که هر یک نقشی از شخصیت‌های اصلی را بر دوش دارند، نشان داده می‌شود.

وی افزود: براساس تحقیقات وپژوهش‌های تاریخی تعزیه‌خوانی و شبیه‌خوانی ازعهد باستان در ایران مرسوم بوده و ایرانیان از عهدکهن با نمایش آیین‌های مذهبی زمینه وبستر شکل‌گیری تعزیه دردوره‌های بعد را مهیا کرده‌اند.

قلندری گفت: ایرانیان شیعه در ساختن تعزیه و به نمایش درآوردن واقعه‌های کربلا وحدیث مصایب سیدالشهداء به سنت نمایش‌های آیینی ایرانیان قدیم و شیوه‌ی اجرای مناسک وآیین‌های آنان و پاره‌ای از عناصر اسطوره‌ای و حماسی سازنده نمایش‌های آیینی نظر داشته‌اند.

این محقق اظهار کرد: اوج و نماد تعزیه درایران بر بنیاد وقایع کربلا یعنی نبرد اولیاء با اشقیا و شهادت مظلومانه امام حسین(ع) در یک نمایش ماوا گرفته و به صورت تعزیه جلوه‌گر شده است.

قلندری با بیان اینکه تعزیه‌خوانی درپی مراسم دسته‌گردانی‌های مذهبی در دهه‌ی اول محرم و دهه‌ی آخرصفر پدید آمد، افزود: تعزیه‌خوانان که گروهی ازعامه مردم بودند، داستان مصایب وآلام شخصیت‌های مذهبی و حماسه‌های قهرمانی شهیدان کربلا را که پیش از آن در مقتل نامه‌ها روایت شده بود و از زبان مرثیه‌گویان و روضه‌خوانان و مداحان نقل می‌شد، هم‌چون نقالان با استفاده از هنر بیان و تقلید به نمایش درآوردند.

شاعر و محقق خراسان جنوبی اظهار کرد: مجالس تعزیه «شبیه خوانی» اگر به نثر باشد، برای شنونده در حکم یک سخنرانی مذهبی بیشتر نیست، ولی کلام موزون تعزیه که با آهنگ‌ها و سبک‌های خاصی است، تأثیر زیادتری برای مردم دارد.

قلندری با اشاره به اینکه ادبیات تعزیه تأثیر زیادی در روح و روان مستمعین دارد، گفت: این ادبیات بیشتر به خاطر قداست موضوع و مربوط به سرگذشت ائمه است.

وی یادآور شد: در تعزیه روابط بسیار عاطفی بین تماشاگر و تعزیه‌خوان برقرار می‌شود و بر مبنای همین ارتباط عاطفی است که با شنیدن تعزیه به وقایع دردناک و مصیبت‌های ائمه پی می‌برند.

کیست این انسان مافوق زمان کیست این محبوب عشق شیعیان

کیست این بگرفته با خون گلو در نماز عشق با خالق وضو

کیست او که داده جان و خون خود کرده عالم را همه مجنون خود

کیست او که زنده کرده شیعه را داده نور معرفت هر دیده را

کیست او که عز و حرمت آفرید با قیام خود کرامت آفرید

کیست این دریای اخلاص و صفا کیست این سلطان و شاه بی ریا

کیست او که جمله گویندگان مات وی گشتند در کل جهان

کیست او که ایه ای از نور بود دشمن کفار و خصم زور بود

کیست او که شیعه در تاب وتب است کیست او که نوحه خوانش زینب است

کیست او که و کیست او پس کیست او خونبهای راه آزادی است او

او حسین(ع) بن علی مرتضی است حافظ قرآن و دین مصطفی است

گلشن توحید خرم شد از او اعتبار شیعه محکم شد از او

کوه صبرو حلم و ایمان است حسین(ع) معنی آیات قرآنست حسین(ع)

دفترآزادگی امضا نمود دشمن غداره را رسوا نمود

ساقی بزم شهادت شد حسین(ع) ضامن عدل و عدالت شد حسین(ع)

گزارش از «سپیده قلندری اسفدن»

انتهای پیام