!...عطاری بیا تو فروم...!

[nahal]

ابتدا در به معرفی گیاهان دارویی میپردازیم !

گیاهان دارویی گیاهانی هستند که یک یا برخی از اندام‌های آنها حاوی مادهٔ مؤثره‌است.
این ماده که کمتر از۱٪ وزن خشک گیاه را تشکیل می‌دهد، دارای خواص دارویی مؤثر بر موجودات زنده‌است.
همچنین کاشت، داشت و برداشت این گیاهان به منظور استفاده از مادهٔ موثرهٔ آنها انجام می‌گیرد.


برخی معتقد به خواص درمانی برای گیاهان دارویی نیستند یا اینکه در مورد آن اظهار تردید می‌کنند. بیشتر مردم به هنگام بیماری به داروهای شیمیایی روی می‌آورند. از این رو در اینجا سؤالی مطرح می‌گردد که آیا داروهای گیاهی بهترند یا داروهای شیمیایی؟


تردید در مورد اثربخشی گیاهان دارویی از آنجا ناشی می‌گردد که نحوهٔ آماده‌سازی داروهای گیاهی و تحویل آنها به مردم به نحو صحیح انجام نمی‌گیرد؛ در نتیجه خواص درمانی گیاه از بین رفته یا تقلیل می‌یابد که این امر موجب عدم تأثیر گیاه در درمان بیماری می‌گردد. از مواردی که باعث کاهش اثر بخشی گیاه می‌گردد:

• کشت در زمینی که از نظر مواد خاص مورد نیاز گیاه، دچار کمبود باشد.
• عدم مبارزهٔ صحیح با آفات و بیماریهای گیاهان دارویی کشت شده که اغلب موجب کاهش مواد مؤثر گیاه یا تغییر نسبت ترکیبات مفید گیاه می‌گردند.
• رعایت نکردن زمان مناسب برداشت (برحسب وضعیت هوا و ساعات روز)
• خشک کردن گیاه در شرایط نامناسب (از نظر درجه حرارت، مدت زمان خشک کردن یا سرعت خشک کردن و…)
• عدم نگهداری صحیح و بسته‌بندی مناسب (فرّار بودن برخی ترکیبات، آلودگی گیاه برداشت شده به قارچ یا باکتری و…)
• تقلبات دارویی (برخی از اوقات به‌عمد یا غیرعمدی، گیاهی به‌عنوان گیاه دیگر به صرف داشتن ظاهر مشابه فروخته می‌شود و این مسأله علاوه بر اینکه در سطح گونه گیاهی - به فراوانی - اتفاق می‌افتد، گاهی در حد جنس گیاه نیز صورت می‌گیرد)

پاسخ دوم :

داروهای شیمیایی از برخی جهات نسبت به داروهای گیاهی برتری دارند؛ ولی مصرف طولانی یا در برخی موارد مصرف مقطعی این داروها ممکن است عوارض جانبی برجای گذارد و حتی ممکن است از خود بیماری نیز خطرناک‌تر باشد. همچنین استفاده مداوم، بی رویه و نادرست داروهای شیمیایی ممکن است باعث مقاوم شدن عامل بیماری‌ها در مقابل این نوع داروها شود؛ در نتیجه بیماران باید به سوی آنتی بیوتیک‌ها و داروهای قوی‌تری که هر روز با نامهای جدید ارائه می‌گردند، روی آورند.
​

 

[nahal]

روش تهیهٔ برخی از اشکال مصرفی داروهای گیاهی

• 
  [*=center]دم کرده: مقدار تعیین شده از پودر گیاه را، در مقدار معینی از آب جوش ریخته و به بهم می‌زنند. بعد روی ظرف را پوشانده و به مدت ۳۰-۱۵ دقیقه صبر می‌کنند سپس آن را صاف می‌کنند.

• 
  [*=center]
  [*=center]جوشانده:

1. 
   [*=center]جوشانده ملایم: مقدار معینی از گیاه خردشده را با ۴/۱ لیتر آب جوش مخلوط کرده، آن را کمی می‌جوشانند. سپس آن را از حرارت دور کرده، صبر می‌کنند تا دم بکشد. سپس آن را صاف می‌کنند؛
   [*=center]
   [*=center]جوشاندهٔ معمولی: تفاوت آن با جوشاندهٔ ملایم در افزایش زمان جوشش است.

• 
  [*=center]خیسانده: این شکل برای مواد مؤثری که در اثر حرارت از بین می‌روند، توصیه می‌شود. برای تهیهٔ خیساندهٔ سرد، مقدار مشخصی از پودر گیاه را در حجم معینی از آب ریخته، درِ ظرف را ۶ الی ۱۲ ساعت می‌بندند. سپس محتویات ظرف را صاف می‌کنند.

 

[nahal]

سرخاب کولی

گیاه سرخاب به خانواده فیتولاکاسه تعلق دارد.
علفی، پایا، با ارتفاع حدود ۳ متر بومی شمال آمریکا(جنوب غربی کانادا و ایالت های ویرجینا فلوریدا ایالت متحده آمریکا) است و به فراوانی در سواحل دریای خزر می روید. برگهای این گیاه متناوب، بیضی شکل، بدون دندانه، فاقد تار با پهنک کامل بدون گوشوارک، با گل های سفید و یا سفید مایل به صورتی و میوه های به رنگ بنفش مایل به سیاه ارغوانی شبیه خوشه انگور می باشد . این گیاه اثرات متعدد درمانی در اختلالات گوارشی (ایجاد تهوع، استفراغ و اثر مسهلی)، روماتیسم مزمن و ضد میکروارگانیزمی (ضد میکروبی و ضد ویروسی) و کاهش آلودگی های قارچی و تحریک سیستم ایمنی دارد .
در تحقیقات اخیر، وجود کدورت یا اختلالات کبدی گزارش شده است که برای اثبات فرضیه سمیت بافت کبدی به مطالعات تکمیلی نیاز است.
دو تری ترپن ساپونینی فیتولاکتوکسین(Phytolactoxin) و فیتولاکسی ژنین (Phytolaccigenin) به عنوان عامل عمده سمیت شناسایی شدند.
از طرفی میتوژن های گیاهی (PWM=Pokeweed mitogen) مانند Lectins به احتمال زیاد در سمیت کبدی دخالت دارند.
توکسین ها و میتوژن های گیاهی روی سلول های پارانشیمال کبدی و یا به طور غیر مستقیم از طریق مواد میانجی آزاد شده از سلول های غیر پارانشیمال کبدی مثل کوپفر کبدی عمل می کنند و منجر تغییرات هیستو پاتولوژیک می شوند که اغلب در منطقه ۳ لوب کبدی مشاهده می شود .

برای ارزیابی سمیت کبدی عوامل مختلفی از قبیل:
​

بررسی تغییرات پروتئین تام، تغییرات آنزیماتیک (ALT/AST)، سنجش میزان ذخایر گلوتاتیون، ریز بینی نمونه ها و بررسی آسیب های بافتی قابل بررسی هستند.
آنزیم های ترانس آمیناز هر چند اختصاصی نیستند ولـــی در بسیاری از آسیب های کبدی افزایش می یابند که ذخائر گلوتاتیون برای خنثی سازی متابولیت های الکتروفیل کفایت نمی کند و با پراکسیداسیون غشاء چرب میتوکندری و لیزوزوم، آنزیم ها آزاد سازی می شوند.
اثرات سمی گیاه و فرایند سرطان زای آن کاربردهای متعدد و بهینه درمانی آن را با شک و تردید توأم می کند و نظارت و کنترل و محدود کردن مصرف آن را ضروری می نماید. به منظور ارزیابی سریع و نسبتاً دقیق میزان سمیت عصاره متانولی و عصاره آبی گیاه از سیستم پرفیوژن کبد جدا شده موش صحرایی که به حالت طبیعی و فیزیولوژیک شباهت زیادی دارد استفاده می شود. در این سیستم سلول های کبدی به طور مستقیم در مجاورت غلظت های مختلفی از عصاره متانولی و عصاره آبی گیاه قرار می گیرد. (اجزاء پلاسما و ارگان های مجاور و هورمون های موضعی روی سیستم پـــرفیوژن تأثیر چندانی ندارند) و در فاصله زمانی بسیار کوتاه مطالعه سمیت کبدی امکان پذیر می شود.

خواص درمانی​

۱. ریشه این گیاه سمی است.
ابتدا چند آب جوشانده بیرون ریخته شود سپس استفاده گردد.
اگر چنان‌چه بر اثر بی‌احتیاطی استفاده شد جهت رفع مسمومیت آن شیر بنوشند.

۲. جهت جلوگیری از بزرگ شدن غده تیروئید برگ‌های سبز این گیاه را مانند سبزی خوردن می‌توان همراه غذا مصرف نمود.
۳. برای جلوگیری از سفت شدن كبد و رفع آن از برگ‌های این گیاه استفاده می‌شود.

۴. جهت درمان حالت صفراوی از سبزی این گیاه استفاده شود.
۵. میوه این گیاه ضد یبوست می‌باشد ولی نباید در خوردن آن افراط كرد.

۶. همچنین از برگهای جوان آن که محتوی ویتامین C می باشد بعنوان سبزی مصرف می شود

​

اندام مورداستفاده​

ریشه خشک شده :

امروز به عنوان تصفیه کننده لنف ، مخصوصا درتب غده ای والتهاب لوزه ، به کار می رود و می توان آن را برای درمان ماستیت به کار برد وداروهای روماتیسم اضافه کرد . کاربردخارجی آن برای بیماری های پوستی عفونی مانند جرب وکچلی قارچی پوست است و می توان آن را به مرهم های تسکین دهنده درد زخم ، همورویید و مفاصل ملتهب افزود .
میوه :

قدرت آن عموما کمتر از ریشه است .میوه تازه وخشک شده سمی است وشیوه آپاچی ، یعنی جویدن آن ، توصیه نمی شود. در گذشته آن را برای بیماری های پوستی و درمرهم های مسکن روماتیسم به کار می بردند. عصاره آن را روی زخم وتومور می مالیدند اما تاثیر چندانی ندارد .

تکثیر
ازدیاد این گیاه از طریق بذر صورت می گیرد . بذر این گیاه به رنگ بنفش و وزن هزار دانه آن معادل ۸۴۷/۵ گرم است . در صورتیکه بذر آن اواخر اسفند و اوایل فروردین کشت شود براحتی جوانه خواهد زد . میزان بذر مورد نیاز برای هرهکتار زمین ۲۰۰ تا ۵۰۰ گرم میباشد .

آفات
از آفات مهم این گونه تشی است که به ریشه های آن صدمه وارد می کند . میوه سرخاب کولی پس از رسیدن توسط خرس و همچنین پرندگان مصرف می شود .

با توجه به پراکنش جغرافیایی نسبتاَ کم گیاه سرخاب کولی درشمال ایران و استان گلستان که بیشتر در حاشیه جاده ها و اراضی زراعی می باشند ، بمنظور حفظ ذخیره ژنی این گیاه لازم است بذر آن جمع آوری و در بانک ژن گیاهی و کلکسیونهای گیاهان داروئی نگهداری و کشت شوند . همچنین بجهت کاربرد زیادی که در طب گیاهی و صنعت دارد استفاده های بهینه از این گیاه کم آشنا صورت پذیرد .

​

 

[nahal]

گياهان دارويی
از ارزش و اهميت خاصی در تأمين بهداشت و سلامتی جوامع هم به لحاظ درمان و هم پيشگيری از بيماريها برخوردار بوده و هستند.

اين بخش از منابع طبيعی قدمتی همپای بشر داشته و يكی از مهمترين منابع تأمين غذايی و دارويی بشر درطول نسلها بوده اند.

از نقطه نظر تاريخی، گياهان اهميت فراوانی در توسعه جوامع داشته اند و تحقيقات وسيعی برای يافتن فرآورده ها ومواد طبيعی دارويی گياهی در طول تاريخ انجام شده اما نكته حائز اهميت اينجاست كه تنها كمتر از 10% از مجموع 250000 گونه گياهی جهان برای بيش از يك عملكرد زيست شناختی، شناسايی و مورد استفاده قرار گرفته اند.

به عبارت ديگر بر اساس آمارهای منتشره توسط (who) ، تنها بين 35 تا 70 هزار گونه گياه دارويی در طول زمان برای حداقل يك يا چند بار مورد مصرف قرار گرفته است. در حال حاضر، 25% از داروهای موجود، منشأ گياهی دارند و 12% داروها نيز از منابع ميكروبی ساخته شده اند. پتانسيل توليدداروهای گياهی در طبيعت بسيار بالاست.

برای نمونه گفته ميشود 125000 گونه گياه دارويی در جنگلهای استوايی جهان يافت ميشود. ارزش اقتصادی و تجاری گياهان دارويی فوقالعاده زياد است.

در بعضی آمارها ارزش تجارت جهانی گياهان دارويی بالغ بر 43ميليارد دلار در سال برآورد شده و طی آمار منتشره در اينترنت فروش فرآورده های گياهی در سال 1997 بالغ بر 3/24 ميليارد دلارآمريكا بوده است.

گرايش عمومی جامعه به استفاده از داروها و درمانهای گياهی و به طور كلی فرآوردههای طبيعی به ويژه در طی سالهای اخير روبه افزايش بوده و مهمترين علل آن، اثبات اثرات مخرب و جانبی داروهای شيميايی از يك طرف و ايجاد آلودگيهای زيست محيطی كه كره زمين را تهديد ميكند از سوی ديگر بوده است. بيش از 60% مردم آلمان و بلژيك و 74% انگليسيها تمايل به استفاده از درمانهای طبيعی گياهی دارند.

ضمن اينكه طبق آمار سازمان بهداشت جهانی بالغ بر 80% مردم جهان به ويژه در كشورهای در حال توسعه و نواحی فقير و دور افتاده عمده ترين نيازهای درمانی خود را از گياهان دارويی تأمين ميكنند.

از سوی ديگر گياهان دارويی جزء ذخاير و منابع طبيعی هستند و بسياری از كشورها كم يا زياد از يك چنين منبعی برخوردارندكه نوع، تعداد و تنوع گونه های گياهی بر اساس شرايط و موقعيت جغرافيايی هر منطقه متفاوت است.

متأسفانه سودآوريهای كلان اقتصادی و توجه روز افزون به تجارت جهانی گياهان دارويی، مشكلات و مسائل ناگواری را برای اين منابع به وجود آورده و نسل گونه های گياهی را با خطر انقراض مواجه ساخته است.

چرا كه بخش عظيمی از تجارت، مربوط به گونه های گياهی دارويی است كه از طبيعت جمع آوری شده و بعضا با شيوه های نادرست، نه تنها به انقراض نسل گونه ها می انجامد بلكه تنوع زيستی منطقه و جهان را نيز با خطرنابودی مواجه می سازد.


استفاده مطلوب، منطقی و بهينه از اين منابع كه به لحاظ فناوری بسيار كم هزينه تر و ساده تر از صنايع دارويی شيميايی است،می تواند ضمن تأمين بخشی از نيازهای عمده بهداشتی و درمانی جامعه از خروج مقادير متنابهی ارز جلوگيری نموده و مانع گسترش وابستگی به بيگانگان شود.

بنا بر اين با اتخاذ سياستها و راهكارهای مناسب و مبتنی بر يك شناخت واقع گرايانه از وضعيت موجود اين منابع و كاربرد روشهای علمی و صحيح در تمام ابعاد اعم از كاشت، داشت، برداشت و بهره برداری صنعتی و اقتصادی آن، چه از طبيعت وچه به صورت كشت مكانيزه، ميتوان به دركی واقعی و اصولی در خصوص نقش و بازدهی گياهان دارويی در جوامع رو به رشدی همچون ايران رسيد و علاوه بر حفظ و حراست از اين سرمايه های ملی به شكوفايی و توسعه پايدار جامعه نيز دست يازيد.

 

[nahal]

بانك اطلاعات خواص دارويي و خصوصيات اقليمي و نام علمي گياهان دارويي
نام فارسي ​	English name​	نام علمي ​
يونجه​	Alfalfa​	Medicago sativa
بادام ​	Almond​	Amygdolus
صبرزرد	Aloe​	Aloe vera ​
سيب	Apple	Nigella Sativa
زردآلو	Apricot	Armeniaca bulgar
آرتیشو ( کنگر فرنگی )	Artichoke	Cynara scolymus
مارچوبه	Asparagus	Asparagus officinalis
آووکادو	Avocado	Persea americana
موز	Banana	Musa sapientum
زرشك	Barberry	Berberis
جو	Barley	Hordeum vulgare
ريحان	Basil	Ocimum basilicum
چغندر	BEETS	Beta vulgaris
سنبل الطيب (علف گربه)	Valerian	valeriana Officinalis
گاوزبان	Borage	Borage officinalis
بابا آدم	Burdock	Arctium lappa
هل	Cardamom	Elettaria cardamomum
هويج	Carrot	Daucus carota
فلوس	Cassia	‍Cassia Fistula
بابونه	Chamomile	Chamaemelum nobile
نخود	Chickpea	Cicer arietinum
دارچين	Cinnamon	Cinnamomum zelanicum
ميخك	Clove	caryophillium aromaticus
نارگيل	Coconut	Cocos nucifera
قهوه	Coffee	Coffea arabica
گشنيز	Coriander	Coriangrum sativum
ذرت	Corn	Zea mays
خيار	Cucumber	Cucumis sativus
زيره سبز	Cumin Seed	Cuminum cyminum
قاصدك	Dandelion	Taraxacum officinale
خرما	Date	Phoenix dactylitera
شويد	Dill	Aniethum graveolens
بادمجان	Eggplant	Solanum Melongena
آقطی سیاه ( انگو کولی )	Elderberry	Sambucus nigra
باقلا	Faba bean	Faba vulgaris
رازيانه	FENNEL	Foeniculum vulgare
شنبليله	Fenugreek	Trigonella gracum
انجير	Fig	Ficus carica
تخم كتان	FLAX SEED	Linum usitatissimum
خاكشير	FLixweld	Descurainia sophia
سير	Garlic	Allium sativum
كوشاد (ژانسيان)	Gantian	Gentiana Lutea
زنجبيل	Ginger	Zingibar officinale
انگور	( Grape (Vine	Vitis
گريپ فروت	Grapefruit	Citrus paradisi
ماميران كبير	Greater celandine	Chelidonium majus
فندق	Hazelnut	Corylus avellana
گياه دم اسب	Horsetail	Equisetum Arvense
گياه زوفا	Hyssop	Hyssopus Officinalis
عناب	Jujube Tree	Zizyphus jujuba Mill
لوبيا​	Kidney bean	Phasaeolous vulgaris
علف هفت بند	Knotgrass	Polygonum aviculare
اسطوخودوس ( لاواندر )	Lavander	Lavandula
ليمو ترش	Lemon	‍Citrus limon
عدس	Lentil	Lens culinaris medic
كاهو	Lettuce	lactuca sativa
شيرين بيان	Licorice	Glycyrrhiza globra
روناس	Madder	Rubia Tinctorum
انبه	Mango	Mangifera indica
ختمي	Marshmallow	Althaea officinalis
گزنه	Nettle	Urtica dioica
بلوط - گزعلفي(شيره بلوط)	Oak	Quercus
جودوسر (يولاف)	Oat	Avena sativa
زيتون	Olive	Olea europaea
پياز	Onion	Allium cepa
پرتقال	Orange	Citrus sinensis
جعفري	Parslery	Petroselinum sativum
هلو	Peach	Amygdalus persica
بادام زميني	Peanut	Arachid
گلابي	Pear	Pirus communis
نعناع	Peppermint	Mentha Piperita
پسته	Pistachio	Pistaca
انار	Pomegranate	Punica
سيب زميني	POTATO	Solanum tuberosum
به	Quince	Cydonia
ترب و تربچه	Radish	Raphanus sativus
شبدر قرمز	Red Clover	Trifolium Pratenes
برنج	RICE	Oryza
زعفران	Saffron	Crocus sativus
كنجد	Sesame	Sesamus indicum
لوبياي سويا	Soy bean	Soja hispida Moench
اسفناج	Spinach	Spinacia oleracea
كدو	Squash	Lagenaria vulgaris
چاي كوهي	St.johns Wort	Hypericum perfratum
آفتاب گردان	SUNFLOWER	Helianthus annus
تمبر هندي	Tamarind	Tamarindus indica
گوجه فرنگي	Tomato	Lycopersicum esculentum
زرد چوبه	Turmeric	Curcuma longa
شلغم	TURNIP	Brassica Napus
شاه پسند وحشي	Vervain	verbena Officinallis
گردو	WALNUT	Juglans regia
هندوانه	Watermelon	Citrullus vulgaris
توس (غان)	White Birch