چگونه کودکتان را مسئولیت پذیر بار بیاورید؟

[sting]

واژه مسئولیت از لحاظ لغوی به معنی توانایی پاسخ دادن، و در عرف عام به مفهوم تصمیم گیری های مناسب و موثر است. اگر کودک*تان یک هدیه گران*قیمت می*خواهد بهترین کار این است که از او بخواهید نیمی از پول آن هدیه را خودش به دست آورد و به آنها کمک کنید از مهارت*های*شان استفاده کنند.

در ابتدا بهتر است بدانیم که مسئولیت چیست؟
به گزارش هفت روز، واژه مسئولیت از لحاظ لغوی به معنی توانایی پاسخ دادن، و در عرف عام به مفهوم تصمیم گیری های مناسب و موثر است. منظور از تصمیم گیری مناسب، آن است که کودک در چارچوب هنجارهای اجتماعی و انتطاراتی که معمولا از او می رود، دست به انتخابی بزند که سبب ایجاد روابط انسانی مثبت، افزایش ایمنی، موفقیت و آسایش خاطر وی شود. مسئولیت ارثی نیست و باید از طریق تجربه آموخته شود. آموزش مسئولیت پذیری به کودکان، نیازمند جوّی خاص در خانه و مدرسه است.
حس مسئولیت هنگامی در کودک به وجود می آید که به او مسئولیت داده شود، زمانی که کودک بزرگ می شود بر تعداد موقعیت هایی که او قبول مسئولیت خواهد کرد، افزوده خواهد شد. چیزهایی که او مسئولیتشان را بر عهده می گیرد، تغییر خواهند کرد، و پاسخ هایش ظریفتر از پیش خواهد شد. به عنوان مثال: غیر عادی نیست که پاسخ یا واکنش کودک دو، سه سال نسبت به مردم، گریه کردن، خود را کنار کشیدن و یا پنهان شدن پشت سر مادر باشد. در حالی که چنین واکنشی برای فردی پانزده ساله کاملاً نامناسب است! اگر کودکی در معرض تجربیاتی وسیع قرار گیرد و بیاموزد که به تجربیات متعددی دست زند، شمار پاسخ های مناسب و موثرش افزایش می یابد.
شاید با خودتان فکر کنید که «پس کی پسرم می*تواند اتاقش را خودش جمع کند!» یا «روزی را می*بینم که دخترم لباس*هایش را مرتب در کمد بگذارد؟!» وقتی ریخت و پاش و بی*نظمی و بازیگوشی فرزندتان را می*بینید شاید فکرش را هم نکنید که همین*ها روزی از پس کارهایی که به آنها محول می*شود، بربیایند. اما لازم نیست خودتان را خیلی نگران کنید. کافی است کودکی خودتان را به خاطر بیاورید تا بفهمید که آنها هم بالاخره روزی همین کارهای شما را انجام خواهند داد. ولی بهتر است چند راه را امتحان کنید تا زودتر این حس زیبای مسئولیت*پذیری را در آنها زنده کنید.
کارهای کوچک به او بسپارید
وقتی کودکان انجام کارهای ساده را به عهده می*گیرند، این احساس را دارند که در انجام کاری مفید برای خانواده مشارکت می*کنند. بهتر است یک چارت وظایف تهیه کنید. اگر کودک کوچک است به جای کلمات ازتصاویر در این چارت استفاده کنید. این چارت می*تواند از مسئولیت*های کوچک مانند خاموش کردن چراغ*های اضافی خانه تا قفل کردن در یا جمع کردن کاغذهای روی زمین باشد. فقط بگذارید او این کارها را انجام دهد و برای رسیدن به این هدف صبور باشید. باید حواس*تان باشد که با افزایش کارهایی که باید کودک انجام دهد، او نیاز به تشویق هم دارد.
گاهی کودکان در خانه حوصله شان سر می رود و ظاهرا نمی توانند برای سرگرم کردن خویش کاری پیدا کنند. از این رو نزد والدین می آیند و می پرسند: من چه کار کنم ؟ این دسته از کودکان ممکن است نسبت به پیشنهادات ارائه شده، واکنش هایی منفی نشان دهند مثلا بگویند: این که سرگرمی نیست. یا ممکن است مدتی خود را با آن پیشنهاد مشغول کنند، ولی دوباره حوصله شان سر می رود، برمی گردند و سرگرمی تازه ای می خواهند. در این گونه موارد بیشتر والدین پس از مدتی از کوره در می روند و عصبانی می شوند. کودکی که به چنین الگویی رسیده است، با وجود آن که ممکن است دقیقا بداند که در خانه چه چیزهایی برای سرگرم کردنش وجود دارد، باز هم تمایل دارد که سایرین برایش تصمیم بگیرند!
برای آموزش مسئولیت پذیری به کودکان، هیچ گاه چندان زود نیست. حتی در دوران شیرخوارگی، والدین می توانند محدودیت هایی را تلویحا به کودکان بفهمانند و آنان را به تصمیم گیری ترغیب نمایند به عنوان مثال زمانی که والدین، جغجغه ای را که به نظرشان می رسد کودک می خواهد در اختیارش می گذارند، یا به خواسته هایش پاسخ می دهند، به تدریج به او کمک می کنند که تصمیم گیری کند. در اوایل زندگی کودک، معمولا قبول مسئولیت، با بازی توام است بازی کردن، عامل مهمی در ایجاد احساس مسئولیت در کودک است.
بگذارید آنچه می*خواهند را به دست بیاورند
اگر کودک*تان یک هدیه گران*قیمت می*خواهد بهترین کار این است که از او بخواهید نیمی از پول آن هدیه را خودش به دست آورد و به آنها کمک کنید از مهارت*های*شان استفاده کنند. در این مدت شما می*توانید بابت برخی کارهای خانه به آنها پول پرداخت کنید. مثلا اگر برای کاشتن گلی در باغچه یا شستن ظرف*ها به شما کمک کردند، مبلغی برای*شان در نظر بگیرید. این بهترین دادوستد برای القای حس مسئولیت*پذیری در آنهاست.
به کودکان یاد دهید اشتبا*هات*شان را بپذیرند
اگر کودکان*تان کار اشتباهی انجام دادند نه آنها را بترسانید و نه خیلی ساده از کنار آن بگذرید. قبول اشتباه یکی از بهترین راهکارها در زندگی است. این باعث می*شود شما برای هر آنچه انجام دادید، مسئول باشید.
باورشان کنید
مدام تکرار نکنید که «تو نمی*تونی این کار رو انجام بدی!»، «تو از پس این کار برنمیای!» بهتر است ظرفیت آنها را دریابید و متناسب با آن از آنها توقع داشته باشید. وقتی آنچه را که در توان*شان است از آنها بخواهید،* آنها با حس قوی مسئولیت*پذیری*شان شما را شگفت*زده می*کنند. در این مورد آنچه مهم است تلاشی است که کودک برای انجام کار می*کند و نتیجه کار اهمیتی ندارد.

هر چیز کوچکی ارزش انجام دادن را دارد
باید اطمینان حاصل کنید که آنها فکر نمی*کنند که کارهایی مانند کارهای خانه پیش*پا افتاده و بی*ارزشند. باید فرزندان فهرستی از کارهایی داشته باشند که بابت انجام*شان از کسی خواهش نکنند مانند زمانی که یک لیوان آب می*خورند و لیوانش را برمی*گردانند یا قرار دادن کفش*های*شان در جاکفشی یا حتی حمل کوله*پشتی مدرسه*شان.