«ای کسانی که به خدا ایمان آورده اید، بکوشید خود و خانواده خویش را از آتش دوزخ مصون دارید»؛ چرا که «همانا زیان کارترین افراد کسانی هستند که خود و خانواده خویش را در روز قیامت به زیان انداختند. هان! این همان خسران و زیان آشکار است».
خانواده، نخستین و مهم ترین نهاد تربیت آدمی است (گردآوری : انجمن ناجی) آغازی برای صعود به قله های انسانیت و پیمودن پله های تعالی است و فضایی که در آن ارزش های اخلاقی و اجتماعی از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود و اسباب رشد و تعالی انسان به وجود می آید. خانواده، چتر عطوفت و کانون مهرورزی است (گردآوری : انجمن ناجی) باغستانی است که در آن، باغبان تربیت با سخت کوشی و تلاش دایمی، فرزندان را از گزند آفات روحی، روانی و محیطی دور می سازد و با تربیت و آموزش درست، در باروری استعدادها و استقلال شخصیت تأثیر بسزایی ایفا می کند. این مقاله دربردارنده چند پیام کوتاه درباره این کانون پرمهر و مهم است (گردآوری : انجمن ناجی)
سیره معصومان و خانواده
پذیرش مسئولیت خانواده
هنگامی که در صدر اسلام، آیه ای درباره عذاب دوزخیان نازل شد، چند تن از جوانان از ترس گرفتاری به چنین عذابی، سر به بیابان نهادند و زندگی عادی خویش را رها کردند. همسران آنان خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله آمدند و شرح حال شوهران خود را بازگفتند. حضرت از این ماجرا ناراحت شد، به سوی مسجد شتافت و چنین فرمود: «من که پیامبر شما هستم، همسر اختیار کرده ام، غذا می خورم و از بدنم نگه داری می کنم و در میان اجتماع به سر می برم و با مردم تماس دارم. هر کس از سنت و روش من روی برگرداند، از من نیست».
تقسیم کار در خانواده
حضرت علی علیه السلام و حضرت فاطمه علیهاالسلام پس از تشکیل زندگی مشترک، تقسیم کارهای خانه را به نظر و ملباسمو رسول اکرم صلی الله علیه و آله واگذاشتند. آنان به آن حضرت گفتند: یا رسول الله! ما دوست داریم ترتیب و تقسیم بندی کارهای خانه مان با شما باشد. پیامبر نیز کارهای بیرون خانه را بر عهده علی علیه السلام و کارهای داخلی را بر عهده حضرت زهرا علیهاالسلام گذاشت. علی و فاطمه علیهاالسلام نیز از اینکه نظر رسول خدا صلی الله علیه و آله را در زندگی خصوصی خود دخالت داده اند، بسیار خرسند بودند.
آموزش شجاعت و خداشناسی به کودک هنگام بازی
در روایتی آمده است: هنگامی که امام حسن علیه السلام کودکی خردسال بود، فاطمه زهرا علیهاالسلام با او بازی می کرد و هنگام بازی، فرزند خود را بالا و پایین می انداخت. در آن حال درس شجاعت و شهامت به او می آموخت و در شعری که ترجمه آن چنین است، می فرمود:
پاداش عدالت میان فرزندان
زنی با دو فرزند کوچکش بر عایشه، همسر رسول خدا صلی الله علیه و آله وارد شد. عایشه، سه دانه خرما به زن داد. مادر به هر یک از بچه ها یک دانه خرما داد. یک دانه دیگر را نیز نصف کرد و نیمی از آن را به هریک از بچه ها داد. چون پیامبر به خانه برگشت، عایشه جریان را برای آن حضرت تعریف کرد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: آیا از کار آن زن تعجب کردی؟ خدا به دلیل رعایت عدالت و مساوات، آن زن را به بهشت خواهد برد. حضرت در جای دیگری فرموده است: «خداوند دوست دارد میان فرزندانتان عادلانه رفتار کنید، حتی در بوسیدن آنها».
خانواده؛ سرچشمه پیشرفت جامعه
اگر در سرچشمه ترقی و پیشرفت تمدن بیندیشیم و در جست وجوی منبع شعاع ارزش ها، فضیلت ها، کارهای نیک و خاستگاه های اخلاق در محافل اجتماعی باشیم، خواهیم دید که همه اینها از نظام خانواده هایی به هم پیوسته و سرشار از عاطفه سرچشمه می گیرد. پس اگر بنای خانواده در جامعه بر پایه فضیلت و اخلاقی نیکو استوار باشد، روح همکاری، برادری و محبت بر آن جامعه حاکم خواهد شد و آن جامعه با اتحاد و انسجام، اهلیت پذیرش امانت الهی را در زندگی خواهد داشت. اگر خانواده به انحراف، بدی ها و پراکندگی گرایش داشته باشد، جامعه به تزلزل و انحطاط خواهد گرایید و اگر زمینه این انحراف ها بیشتر شود، جامعه به گمراهی و تباهی کشیده خواهد شد. بنابراین، خانواده، هویت جامعه و نشانه های امت را بر دوش می کشد و اگر آن را به یک هرم تشبیه کنیم، پدر در رأس این هرم، مسئول مراقبت و حمایت از همسر خویش است که او نیز پایه دوم خانواده و مسئول تربیت فرزندان و سامان دهی امور خانه است (گردآوری : انجمن ناجی)
نقش مرد در خانواده
پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله فرمود:
خداوند رحمت کند پدری را که فرزندش را بر نیکی کردن بر خود کمک کند.
نشستن مرد نزد زن و فرزندش، نزد خداوند محبوب تر از اعتکاف در مسجد من است (گردآوری : انجمن ناجی)
امام سجاد علیه السلام فرمود:
خداوند از آن کس خشنودتر است که خانواده خود را بیشتر در رفاه و نعمت قرار دهد.
حق زن این است که بدانی خداوند او را مایه آرامش و انس تو قرار داده است و بدانی این نعمتی است که خداوند به تو داده. پس باید او را گرامی داری و با وی نرمی کنی.
امام صادق علیه السلام فرمود:
مرد برای اداره منزل و خانواده خود به سه ویژگی نیاز دارد که اگر در طبیعت او نباشد، باید خود را با تکلّف به آنها وادارد: خوش رفتاری، گشاده دستی سنجیده و غیرت برای حفاظت از آنها.
نقش زن در خانواده
پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله فرمود:
هر زنی که در خانه شوهر خود به قصد انجام دادن کارهای خانه چیزی را جا به جا کند، خداوند به او نظر می کند و هر که خداوند به او نظر کند، عذابش نمی دهد.
زنی که شوهر خود را به کارهایی وادار می کند که او توانایی انجام دادن آنها را ندارد، هیچ یک از کارهای نیکش پذیرفته نخواهد شد.
امام باقر علیه السلام فرمود:
برای زن نزد پروردگارش هیچ شفاعت کننده ای کارسازتر از خشنودی شوهرش نیست.
امام صادق علیه السلام فرمود:
خوش بخت است خوش بخت، زنی که شوهر خود را گرامی می دارد و آزارش نمی دهد و در همه حال از وی فرمان می برد.
وظیفه فرزند در خانواده
پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله فرمود:
خوشا به حال کسی که به پدر و مادرش نیکی کند؛ خداوند عمرش را زیاد می کند.
امام علی علیه السلام فرمود:
نیکی به پدر و مادر، بزرگ ترین فریضه است (گردآوری : انجمن ناجی)
امام صادق علیه السلام فرمود:
پدر و مادر را بر فرزند سه حق است: در همه حال شکرگزار آنها باشد، در هر چه او را امر و نهی می کنند، به جز معصیت خدا، اطاعتشان کند و در نهان و آشکار خیرخواه آنان باشد.
امام رضا علیه السلام فرمود:
خداوند به سپاس گزاری از خود و پدر و مادر فرمان داده است (گردآوری : انجمن ناجی) پس هر کس از پدر و مادرش سپاس گزاری نکند، خداوند را سپاس نگفته است (گردآوری : انجمن ناجی)
برای رسانه
الف) زیرنویس
پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله فرمود: باایمان ترین مردم، خوش اخلاق ترینِ آنها و مهرورزترینشان با خانواده خود است (گردآوری : انجمن ناجی)
امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس به خانواده اش نیکی کند، عمرش زیاد شود.
امام رضا علیه السلام فرمود: نیکی کردن به پدر و مادر واجب است، اگرچه مشرک باشند و نباید در معصیت خالق از آنان اطاعت کرد.
مرد در زندگی خود، نمی تواند تکیه گاه و پشتیبانی بهتر از همسر نیک سیرت و بااخلاق به دست آورد.
جامعه، هستی خود را از خانواده می گیرد.
ب) پرسش های مسابقه ای
1. بهترین روش برای فراخوانی فرزندان به کارهای نیک چیست؟
الف) تشویق ب) تبلیغ زبانی ج) رفتار شایسته د) تنبیه
2. هدف از ازدواج در اسلام چیست؟
الف) رسیدن به آرامش روحی و روانی ب) تکامل همسران
ج) حفظ نسل د) هر سه مورد
3. تزلزل بنیان های خانواده در غرب از چه زمانی آغاز شد؟
الف) با انقلاب صنعتی ب) با انقلاب کشاورزی
ج) پس از جنگ جهانی اول د) پس از جنگ جهانی دوم
4. منظور از دوره وزارت فرزندان کدام دوره است؟
الف) قبل از بلوغ فرزندان ب) دوران نوجوانی و جوانی
ج) هفت سال اول زندگی د) هفت سال سوم زندگی
ج) پرسش های مردمی
1. آیا بر رفتار فرزندانتان نظارت دارید، چگونه؟
2. آیا تاکنون در حل مشکلات خانوادگی با کسی ملباسمو کرده اید؟ با چه کسی؟
3. اثرگذاری برنامه های تلویزیونی بر فرزندان شما چگونه بوده است؟
4. یک خانواده در جامعه کنونی به جز مسائل اقتصادی با چه مشکلاتی روبه روست؟
5. آیا از ازدواج خود راضی هستید، چرا؟
6. ویژگی های خانواده خوب را برشمارید؟
7. چه عواملی در استواری رابطه همسران نقش دارد؟
8. الگوهای شما در زندگی مشترک خانوادگی چه کسانی هستند؟ چرا این الگوها را برگزیده اید؟
د) پرسش های کارشناسی
1. پدیده جهانی شدن در آینده چه اثری بر خانواده ها خواهد گذاشت؟
2. به گفته کارشناسان، خانواده ایرانی در حال پیمودن دوران گذار است (گردآوری : انجمن ناجی) این پدیده را توضیح دهید.
3. عوامل تشدیدکننده شکاف نسل ها را برشمارید؟
4. وظیفه خانواده به ویژه پدر و مادر در برابر شکاف نسل ها چیست؟
5. ریشه های خانوادگی ناسازگاری زناشویی جوانان را برشمارید.
6. خانواده در برابر آموزش و پرورش فرزندان چه وظیفه ای دارد؟
7. وظیفه خانواده در برابر بهره گیری از تکنولوژی جدید (رایانه، اینترنت و...) در درون خانه چیست؟
8. پدر و مادر، پیش گیری از نابهنجاری فرزندان را از کجا باید آغاز کنند؟
ه) معرفی منابع
1. محمدجواد باهنر، گفتارهای تربیتی، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ چهارم، 1374.
2. احمد بهشتی، خانواده در قرآن، طریق القدس، چاپ اول، 1361.
3. علی اکبر بابازاده، مسائل ازدواج و حقوق خانواده، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر، چاپ سوم، 1375.
4. نعمت الله تقوی، جامعه شناسی خانواده، پیام نور، فروردین 1367.
5. یدالله جهان گرد، نحوه رفتار والدین با فرزندان، انجمن اولیا و مربیان، چاپ چهارم، 1374.
از سال ۸۶ «روز خانواده و تكریم بازنشستگان» در تقویم رسمی كشور درج خواهد شد. علت انتخاب این روز شأن نزول آیه «هل اتی» در سوره الانسان كه راجع به خانواده و استحكام پایه های آن است عنوان شده است (گردآوری : انجمن ناجی) سوره هل اتی در روز ۲۵ ذی الحجه در شان اهل بیت پیامبر (ص)نازل شد كه پس از سه روز روزه و انفاق افطار خود، از طرف خداوند اطعام شدند.
اما در شورای فرهنگ عمومی اتفاق نظر بر این بود كه روز بازنشستگان با یك روز در تقویم رسمی كشور تلفیق شود كه بهترین روز برای این منظور روز ۲۵ ذی الحجه یعنی روز خانواده بود. در دین مبین اسلام خانواده یكی از مهم ترین اركان جامعه محسوب می گردد. پایبندی به خانواده و جلوگیری از بی بند وباری و همچنین ارتقاء جایگاه و تحكیم بنیان خانواده، از جمله مسائلی است كه به آن شفارش فراوان شده است (گردآوری : انجمن ناجی)
خانواده به عنوان کوچک ترین نهاد اجتماعی ، آسیب پذیرترین گروه در برابر آسیب های اجتماعی است به طوری که اکثر مشکلات و آسیب ها ابتدا در خانواده ها بروز پیدا می کند و در صورت عدم پیشگیری و برخورد نا صحیح با آنها ، به درون جامعه نیز رسوخ می کند و در این شرایط دشوار دیگر نمی توان به راحتی مشکلات و آسیب ها را کنترل کرد.
بی شك با انجام فرامین دینی اسلام در مورد خانواده و درنظر گرفتن آنها می توان تا حد زیادی زمینه سلامت خانوادگی و سعادت و جاودانگی را برای خویش فراهم سازیم.
شعار امسال روز خانواده « تحول در خانواده ها ، چالش ها و فرصت ها » تاکید بر دگرگونی های مهمی دارد که این واحد اساسی جامعه در سال های اخیر درگیر آنها بوده است (گردآوری : انجمن ناجی) دگرگونی هایی چون كاهش میانگین اعضای خانواده، افزایش سن ازدواج، بالا رفتن میانگین سن مادران در تولد اولین فرزندشان، كاهش مرگ و میر نوزدان و افزایش سن والدین بهمراه دیگر تغییراتی چون زندگی مشترک بدون ازدواج یا ازدواج کارگران مهاجر که در شهرها و کشورهایی زندگی می کنند که همسرانشان حضور ندارند، افزایش طلاق، افزایش تعداد خانواده های تك سرپرست و اپیدمی بیماری هایی مانند ایدز. بسیاری از این دگرگونی ها موجب زیر سئوال بردن ساختار جامعه به گونه ای که ما می شناسیم می شود. دگرگونی های مزبور مستلزم این است که با یکدیگر تلاش کنیم تا خود را تطبیق دهیم، سیاست عمومی را به نحوی شکل دهیم که نیازهای خانواده ها را رفع کند، یقین حاصل کنیم که خدمت اساسی مانند آموزش و بهداشت به تمامی شهروندان به ویژه کودکان بدون در نظر گرفتن وضعیت خانوادگی آنها ارائه می شود.بعضی از تحولات و تغییرات در ساختار خانواده فرصتهای جدیدی ارائه می دهد ، مانند اختیارات جدید و گسترده تر برای دختران و زنان.
وظایف و کارکرد آن:
خانواده عهده دار وظایف مهم و فوق العاده ای است كه اهم آن عبارتند از:
ابقای نسل
پرورش نسل و مراقبت از آن به سبب حفظش از خطرات گوناگون
صمیمیت و نزدیكی تنگاتنگ با اعضا و همرنگی و همدلی و تعاون
تكمیل و تكامل و ایجاد زمینه امن و آسایش در خانواده به گونه ای كه امكان عبادت خدا و موجبات رشد از هر حیث فراهم شود.
نقش و اهمیت خانواده:
خانواده تنها نظام اجتماعی است كه در همه جوامع، از مذهبی و غیر مذهبی پذیرفته شده و در جوامع گوناگون دارای نقش، پایگاه و منزلت های گوناگون است، با اینكه خانواده هسته ای كوچك از اجتماع است، در حیات اجتماعی مردم نقش و تأثیری فراوان دارد. خانواده هسته اول همه سازمانها و نهادهای اجتماعی است همه نقش های مربوط به ایجاد تمدن و انتقال مواریث و رشد و شكوفایی انسانیت به آن مربوط می شود و نیز همه سنت ها، عقاید و آداب ویژگی های فردی و اجتماعی از طریق خانواده به نسل جدید انتقال می یابد.
جامعه متشكل از خانواده هاست، مختصات آن از طریق روابط خانوادگی قابل توصیف است (گردآوری : انجمن ناجی) اثر وجودی مفید و یا زیانبخش آن، به جامعه هم می رسد. ساخت و مشی آن در سكون یا اضطراب جامعه مؤثر است (گردآوری : انجمن ناجی) انگیزه اعضایش در انگیزه های اجتماع تأثیر می گذارد. چگونگی مشی و سبك زندگی آن در اخلاق جامعه و در صحت یا بیماری آن نقشی مؤثر دارد.
تربیت دینی فرزندان
مطالبی که پیش رو دارید، گزارشی اجمالی از فرایند تربیت دینی فرزندان است که پس از اشاره به ابعاد مختلف دوران کودکی و نوجوانی، به بیان حقوق فرزندان، مسئولیت های والدین و عوامل دین گریزی جوانان می پردازد.
واقعیت ها و بایسته ها:
یکی از شاخصه های نظام های دینی توجه به واقعیت پیش از بیان مسئولیت ها است (گردآوری : انجمن ناجی) اساساً در میان نظامهای تربیتی، آن سیستمی موفق تر است که پیش از بیان «بایدها و نبایدها» به «هست ها و نیست ها» توجه نماید. بنابراین بر ما لازم است که با غرایز، روحیات، عواطف، احساسات، نیازها و ابعاد مختلف فرزندان خود آشنا شویم و در همان قالبها به برنامه ریزی برای تربیت دینی آنها بپردازیم.
الف) سن مناسب برای آغاز برنامه های تربیتی: http://najiforum.ir/thread-24316.html
از آنجا که بنابر مطالعات روان شناختی و آموزه های دینی، عوامل مختلف وراثتی و ژنتیکی و حتی محیطی از آغاز شکل گیری نطفه بر انسان تأثیر به سزایی دارند، باید از دوران انتخاب همسر و حتی پیش از آن برای برخوداری فرزندان آینده مان از تربیتی سالم و مناسب، زمینه سازی نماییم. بر همین اساس، پیامبر اکرم (ص) از ازدواج با همسران ناشایست نهی فرموده و فرزندان به دنیا آمده از آنها را تباه شده و از دست رفته می شمارد. امیر مؤمنان (ع) نیز خصلت های زشت و زیبا در روح و روان انسانها را متأثر از شیر مادران شان می داند.
آزمایشهای تجربی در این زمینه نیز این واقعیت را تأیید می کند که انسان از دوران جنینی نسبت به محیط و صداهای مختلف اطراف خود حساس بوده و به خصوص از مادر و سخنان و روحیات وی تأثیر می پذیرد. به همین دلیل، در اسلام به پدران سفارش شده است که از روزی حرام اجتناب ورزند و آداب ویژه ای را به هنگام انعقاد نطفه رعایت کنند. به مادران توصیه شده که در دوران بارداری، مراقب اندیشه ها و رفتارهای خویش بوده، همواره در طهارت جان و پاکیزگی تن و روان تلاش کنند؛ چرا که از کوزه همان برون تراود که در او است (گردآوری : انجمن ناجی) پس از ولادت نیز فرزندان به طور مستقیم در معرض برخی آداب و مراسم مذهبی قرار می گیرند؛ آدابی مانند خواندن اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ که در روایات به عنوان پناهی در برابر وسوسه های شیطانی شمرده شده است؛ کام گرفتن کودک با تربت امام حسین (ع)؛ انجام غسل ولادت؛ ختنه کردن؛ عقیقه کردن؛ صدقه دادن به وزن موی سر کودک از طلا یا نقره و به وزن بدنش از خرما و ..... امروزه از نظر علمی نیز تأثیر بسیاری از این اعمال برآینده کودک غیرقابل انکار است (گردآوری : انجمن ناجی) با این حال، بدیهی است که فرزندان را نمی توان از آغاز تولد به طور مستقیم مورد تعلیم و تربیت قرار داد و ناچار باید منتظر پیدایش زمینه های یادگیری و تربیت پذیری در آنها بود. در این باره که آموزش و پرورش دینی فرزندان را از چه سنی باید آغاز کرد، میان دانشمندان و کارشناسان امور تربیتی اختلاف نظر است (گردآوری : انجمن ناجی)
برخی با هر گونه تعلیم و تربیت مذهبی تا پیش از بلوغ مخالفند، ولی عده ای دیگر با تأکید بر آمادگی و استعداد اطفال برای تربیت پذیری، بر این باورند که می توان برخی معلومات دینی را به طور ساده و قابل فهم به آنها عرضه نمود و با تلقین، آنها را در این فضای مقدس قرار داد. جان لاک از اندیشمندان غربی نیز معتقد است که تربیت دینی را باید از کودکی آغاز کرد. وی می گوید: « اندیشه خدا را از همان آغاز کودکی می توان در نهاد فرزندانمان جای داده، عشق و احترام به خدا را در روانشان بدمیم. »
به نظر می رسد برای یافتن سن مناسب برای آغاز برنامه های تربیتی باید سن طبیعی گرایش فرزندان به دین و مذهب را شناخت. بررسی های روان کاوان نشان می دهد که آغاز پیدایش حس مذهبی در کودکان به ماههای قبل از چهارسالگی باز می گردد و حتی گاه در حدود ۲ تا ۳ سالگی ظاهر می شود. کودکان از سه سالگی، علاقه بسیار به دعا و سرودهای مذهبی داشته، از تکرار و خواندن دعاهای دسته جمعی، لذت بسیار می برند. از حدود ۴ سالگی، کنجکاوی سراسر وجود کودک را فرا می گیرد و درباره حقایق مختلف جهان و از همه مهم تر آفریدگار جهان می پرسد. این مرحله، سن طبیعی کودک برای پذیرش مفهوم خداوند است (گردآوری : انجمن ناجی) کودک چهار ساله، پدر خود را به بزرگی و اهمیت خدا می داند و تلقی او از خدا همچون پدر، ولی بزرگ تر است (گردآوری : انجمن ناجی) او حتی گاه خدا را همچو عضوی از خانواده به حساب می آورد. احساس مذهبی با رشد و افزایش سن کودک آشکارتر می شود و در شش سالگی به روشنی می توان تظاهر به رفتارهای مذهبی را در کودکان مشاهده کرد. یک کودک شش ساله با علاقه تمام درباره خدا پرستش نموده، خواستار آشنایی و صحبت با او است و درخواستهای غالباً مادی خویش همچون اسباب بازی، خوراک و پوشاک را با او در میان می گذارد، به تدریج در سن هفت سالگی، خدا را مقامی قدرتمند و بالاتر از والدین می شناسد.
بر همین اساس، امام باقر (ع) در حدیثی مفصل به تشریح وظایف اولیا در تربیت ایمانی فرزندان از سن سه سالگی می پردازد:
در سه سالگی کلمه توحید « لا اله الا الله » را به کودک بیاموزید و در چهارسالگی با نبوت پیامبر اسلام آشنایش سازید و در پنج سالگی رویش را به قبله کنید و سجده بر زمین را یادش دهید. در شش سالگی رکوع و سجود را به شیوه صحیح به او بیاموزید و در هفت سالگی وضو و نماز را به طور کامل آموزش دهید.
براساس این حدیث شریف، کودک را باید در سه سالگی با خداوند، در چهار سالگی با نبوت و در پنج و شش سالگی با پرستش به شیوه های مختلف آشنا ساخت، تا آن که در هفت سالگی بتوان مجموعه نماز را به عنوان نمادی از کل دین و به تعبیر روایات ستون دین به او القاء نمود.
نکته مهم دیگر در این میان توجه به پرسشهای دینی کودکان است (گردآوری : انجمن ناجی) آنها بر مبنای سیر پیش گفته به پرسش درباره مذهب و موضوعات دینی پرداخته، برکسب درک و فهم خود، سوالات متفاوتی از اطرافیان می پرسند. در شش سال اول درباره منشأ و علت اشیاء سؤال می کنند: من از کجا آمده ام؟ آسمان را که درست کرده است؟ و .... در سن ۷ تا ۱۰ سالگی سوالهایی عمیق تر میپرسند و خواهان پاسخ هایی مستدل تر هستند: چرا خدا دیده نمی شود؟ چگونه خداوند در همه جا حضور دارد؟ خدا چیست؟ انسانها چطور در قیامت دوباره زنده می شوند؟ در سنین نوجوانی به دلیل افزایش آگاهی ها و معلومات بر دامنه و عمق سوالات افزوده می شود. اگر مبانی اعتقادی در سالهای پیش در ذهن شان جای گرفته باشد، پاسخ به سوالات بعدی آسانتر خواهد بود؛ زیرا پاسخهایی که در سنین قبل شنیده اند، فضایی اعتقادی در ذهن شان ترسیم نموده و در آن فضا به اندیشه و پرسش می پردازند.
