در جریان جنگ جهانی دوم ایران که در ابتدا اعلام بی طرفی کرده و بعدها توسط قشون روس و انگلیس به اشغال درآمد یکی از مقاصد پناهجویان آواره لهستانی بود برای عبور از ایران و اسکان در اردوگاههای آوارگان در فلسطین و افریقا وارد کشور میشدند و بعضا در همین جا اقامت می کردند.
به گزارش کام بکام به نقل از :مجله تاریخ فرادید، در جریان جنگ جهانی دوم کشور لهستان از یک سو مورد هجوم آلمان و از سوی دیگر شوروی قرار گرفت و به دو پاره تقسیم شد؛ در این میان بسیاری از اسرا و آوارگان لهستانی در اردوگاه های کار شوروی در شرایط وخیمی اسکان پیدا کردند.
با این حال پس از حمله آلمان به شوروی، استالین با دولت در تبعید لهستان علیه نازی ها هم پیمان شد و مقرر شد علاوه بر عبور افراد نظامی تجهیز شده لهستانی از خاک ایران، زندانیان و افراد داخل اردوگاهها نیز از طریق ایران به فلسطین و آفریقا مهاجرت کنند.
پس از آنکه در سوم شهریور 1320 قوای روس و انگلیس وارد خاک ایران شدند همراه با نیروهای کمکی لهستانی بیش از 150 هزار زن و کودک و سالمند آواره از طریق بندر انزلی و نیز مرز عشق آباد وارد خاک کشور شدند.
از ابتدای ورود به ایران، تعداد زیادی از مردان لهستانی به ارتش آزادی بخش لهستان پیوسته و ایران را ترک کردند؛ اما جمع زیادی از غیرنظامیان نیز در اردوگاه هایی اقامت گزیدند که از سوی وزارت کشور در شهرهایی مثل تهران، اصفهان، و مشهد دایر شده بود.
همزمان با ورود آوارگان، ایران با بحران کمبود خواروبار روبه رو بود و ورود آنها در تشدید این بحران بی تأثیر نبود. همچنین، باتوجه به اینکه دربدو ورودشان به ایران از لحاظ بهداشت وضعت مطلوبی نداشتند، عامل انتقال بسیاری از بیماری های واگیردار از جمله تیفوس و تیفوئید در ایران شدند.
مهاجران لهستانی تا پایان جنگ جهانی در ایران ماندند و پس از آن به تدریج از بندر انزلی، تهران، اصفهان و مشهد عازم اهواز شدند و به کشور خود بازگشتند.
یکی از مهمترین منابع مصور از حضور آوارگان لهستانی در ایران مربوط به مجموعه عکس "ابوالقاسم جلا" عکاس اصفهانی از آنها است که در کتابی با عنوان "بچه های اصفهان" منتشر شده است.
عکسهای این کتاب که از مجموعه ای در حدود 1100قطعه شیشه ی نگاتیو انتخاب و منتشر شده است در بردارنده پرتره های استودیویی تک نفره و یا گروهی و تعدادی از پرتره های گروهی خارج از استودیو در اقامتگاه لهستانیها در اصفهان است که بین سال های 1321تا 1324 عکاسی شده است. هشت عکس برگزیده از این مجموعه را در زی مشاهده می کنید.
ظل السلطان حاکم اصفهان در عصر ناصرالدین شاه قاجار در تاریخ به دو چیز شناخته میشود؛ ظلم و ستمی که در طول زمامداری 34 ساله خود بر مردم روا داشت و دیگر تخریب گسترده بناها و آثار تاریخی برجسته برجا مانده از دوران صفویه.
به گزارش کام بکام به نقل از : مجله تاریخ فرادید، سلطان مسعود میرزا ملقب به ظل السلطان شاهزاده و حاکم اصفهان در عصر زمامداری ناصرالدین شاه یکی از ظالم ترین حاکمان عصر قاجار بود که برخی بازماندن او از تخت سلطنت را دلیل آن همه خشم و جنون میدانند.
مسعود میرزا پسر بزرگ ناصرالدین به خاطر آنکه از مادری غیر قجری متولد شده بود در رقابت بر سر تاج و تخت از برادرش مظفرالدین شاه شکست خورد. او در دوران حکومت در فارس و بعدها در اصفهان قشون مجهز و منظمی فراهم کرد و با آن به باج گیری و غصب املاک مردم پرداخته و شورشهای گاه و بی گاه را به سختی سرکوب می کرد. ظل السلطان بیش از بیست و یک هزار سرباز در اختیار داشت و اصرار داشت تا وزارت جنگ به او واگذار شود اما شاه که از قدرت گرفتن بیش از اندازه او بیمناک بود پیشنهاد او را رد می کرد؛ حتی نقل است که ظل السلطان یکبار در سال 1261 به ناصرالدین شاه پیشنهاد کرد که حاضر است در ازای دریافت مقام ولایتعهدی، مبلغ هنگفتی پیشکش کند اما شاه این پیشنهاد را رد کرد.
با این حال جنون آمیزترین اقدام این شاهزاده قاجاری تخریب بناهای تاریخی در اصفهان بود؛ گفته می شود او بیش از 50 بنا و اثر تاریخی مربوط به عصر صفوی را در اصفهان تخریب کرد. "هنري رنه" جهانگرد اروپایی كه در زمان حکومت طل السلطان از ايران بازديد كرده است در همین باره نوشته است: ظل السلطان بسياري از كاخ هاي عالي و شاهكارهاي ممتاز اصفهان را كه موجب حيرت جهانيان بود نابود كرد. در واقع، آخرين سال هاي حكومت ظل السلطان در اصفهان به منزله طوفان ويرانگر بود زيرا او كه با به شاهي رسيدن برادرش مظفرالدين شاه اميد سلطنت خود را از دست رفته مي ديد به تلافي، بيشتر اين شاهكارهاي برجسته را كه در دنيا بي نظير بود خراب كرد و مصالح آنها را فروخت.
گرچه ظل السلطان فضای رعب و خفقان در اصفهان حاکم کرده بود اما در 21 محرم 1325 هنگامی که ظل السلطان برای تاج گذاری محمدعلی شاه به تهران رفته بود مردم اصفهان در اقدامی اعتراضی بازارها را بستند و در میدان نقش جهان تحصن کردند. خواسته آنها یک چیز بود؛ عزل ظل السلطان پس از 34 سال. این اعتراضات دو هفته به طول انجامید و در این مدت صدها تلگراف به تهران زده شد تا اینکه محمد علی شاه وی را از حکومت اصفهان عزل و نظام السلطنه را جانشین وی کرد.
مسعود میرزا در اواخر عمر مدتی را در اروپا گذراند تا این که پس از دچار شدن به اختلال حواس در دهم تیر ماه 1297 شمسی در حدود هفتاد سالگی از دنیا رفت.
تصاویری که در زیرمشاهده می کنید از معدود عکس هایی است که از شاهزاده ظالم قاجار گرفته شده است و باقی مانده است. عکس اول این مجموعه از آنتوان سوریوگین و دو عکس دیگر از ارنست هولتزر عکاس آلمانی ساکن اصفهان است.
روز جمعه هجدهم ذیقعده سال 1313 مصادف با 12 اردیبهشت 1275 سالروز ترور ناصرالدین شاه به دست میرزا رضای کرمانی است.
به گزارش کام بکام به نقل از: مجله تاریخ فرادید، در این روز ناصرالدین شاه قاجار که به شکرانه پنجاهمین سالگرد سلطنت به زیارت حضرت عبدالعظیم در شهر ری رفته بود در قیل و قال مردم در لحظه خروج از حرم با گلوله ای از تپانچه میرزا رضای کرمانی ترور شد.
پس از ترور شاه امین السلطان تلاش بسیاری کرد تا خبر این ترور پخش نشود و تهران آرام بماند؛ نقل است وی به محض مطلع شدن از ترور شاه ترتیبی داد تا جسد ناصرالدین شاه را مخفیانه از صحن بیرون ببرند و در کالسکه سلطنتی بنشانند. در بازگشت به کاخ گلستان خودش نیز در کنار جسد برجای نشسته شاه نشست و جسم بیجان او را به حرکت درآورد تا برای جمعیت دست تکان دهد.
با این حال شاه مضروب پس از انتقال به کاخ گلستان چندان زنده نمی ماند و تلاش اطبا برای نجات او بی نتیجه می ماند. گفته میشود کلمات آخر وی پیش از مرگ این بود که "اگر زنده بمانم جور دیگری بر شما حکومت می کنم". پس از مرگ ناصرالدین شاه مقرر میشود تا روز بعد و رسیدن مظفرالدین شاه به پایتخت صبر کنند و پس از آن پیکر شاه را پس از تشییع در امامزاده عبدالعضیم حسنی(ع) به خاک می سپارند.
از مراسم تشییع جنازه ناصرالدین شاه به دلیل اهمیت آن چند عکاس عکاسی کرده اند که آقارضا عکاسباشی، عبدالله قاجار و آنتوان سوریگین از این دست هستند که عکس های برجا مانده از آنها را در زیر می بینید. با این حال هیچ عکسی از جنازه یا لحظه خاکسپاری شاه در دست نیست.
محمدحسن میرزا فرزند محمدعلی شاه قاجار آخرین ولیعهد سلسله قاجار بود که پس از عزل احمدشاه از سلطنت به دستور رضاشاه از کاخ گلستان اخراج و از طریق بغداد به اروپا رفت.
به گزارش کام بکام به نقل از: مجله تاریخ فرادید، محمدحسن میرزا فرزند محمد علی شاه ششمین پادشاه قاجار بود که به دلیل آنکه احمد شاه فرزند نداشت در شعبان 1327.ق به ولایت عهدی احمد شاه برگزیده شد.
محمدحسن میرزای نه ساله 40 روز پس از خلع محمدعلی شاه از سلطنت در شرایطی که برادرش احمدشاه نیز هنوز به سن قانونی برای سلطنت نرسیده و کشور توسط نایبالسلطنه اداره میشد به ولیعهدی انتخاب شد.
پس از رسیدن احمدشاه به سن قانونی و تاجگذاری، وی طی فرمانی محمدحسن ميرزا را طبق سنت به فرمانروایی آذربايجان تعيين کرد اما وقوع جنگ جهانی اول و اشغال آذربايجان توسط نيروهای عثمانی و روسيه، مسافرت و اقامت ولیعهد در آذربايجان را به تأخير انداخت.
وی سرانجام در سال 1333.ق با توجه به حضور نیروهای روس در آذربایجان عازم تبریز شد اما ناتوانی وی در اداره امور باعث شد تا در سال 1338.ق در پی قیام شیخ محمدخیابانی از تبریز اخراج و روانه تهران شود.
محمدحسن میرزا کسی بود که در بهمن ماه 1302.ش دوره پنجم مجلس شورای ملی با نطق او افتتاح شد؛ مجلسی که چندی بعد حکم سرنگونی سلطنت قاجار و تفویض سلطنت به پهلوی را صادر کرد.
در آن تاریخ در حالی که احمدشاه در اروپا به سر میبرد و رضاخان هر روز بر قدرت خود می افزود محمدحسن میرزا به عنوان ولیعهد زمام سلطنت را در دست داشت و سعی میکرد مانع وی شود. نقل است که در 15 فروردین 1303 احمدشاه طی تلگرافی از اروپا خواستار عزل سردار سپه از ریاست الوزرائی شد ولی مجلس با رد این پیشنهاد بار دیگر به سردار سپه رأی اعتماد داد و محمدحسن میرزا را بیشتر تحت فشار گذاشت.
سرکوب شیخ خزعل توسط رضاخان و انتصاب به سمت فرماندهی کل قوا توسط مجلس، موقعیت سیاسی او را بیش از پیش تقویت کرد و آخرین امیدهای محمدحسن میرزا را به یاس بدل کرد.
سرانجام در سال 1304 مجلس شورای ملی ماده واحدهای را مبنی بر خلع احمدشاه و سلسله قاجار از سلطنت تصویب کرد و حکومت موقتی را به رضاخان واگذار کرد.
محمدحسن میرزای شکست خورده پس از اعلان مصوبه مجلس به دستور رضاشاه از کاخ گلستان اخراج شد و از طریق بغداد به اروپا رفت. نقل است که او پیش از اخراج خواستار ملاقات با رضاشاه شد اما رضاخان او را به حضور نپذیرفت و مقرر کرد که مبلغ 5 هزاتومان به عنوان هزینه تبعید به او پرداخت کنند.
او در سال 1308.ش پس از فوت احمدشاه در پاریس نیز اعلامیهای صادر کرد و در آن خود را پادشاه قانونی ایران اعلام کرد اما هیچگاه نتوانست به ایران بازگردد و در سال 1321 در لندن در گذشت از دنیا رفت. عکس های زیر از آلبوم زندگی محمدحسن میرزا آخرین ولیعهد قاجار انتخاب شده است؛ عکس سوم این مجموعه مربوط به دوران ولایتعهدی وی در آدربایجان است و محمدحسن میرزا را در ضیافتی که به افتخار ژنرال یـانوشکویچ رئیـس ستاد نیروهای قفقاز و سر کنسول روسیه ترتیب داده شده است، نشان می دهد.
سفر مظفرالدین شاه قاجار به انگلستان در جریان دومین تور اروپایی در دوران سلطنتش با حاشیههایی چون خودداری شاه ادوارد از اعطای نشان "بند جوراب" به او و مراسم استقبال در عرشه کشتی تفریحی همراه بود.
به گزارش کام بکام به نقل از : مجله تاریخ فرادید، مظفرالدین شاه قاجار که پس از ترور پدرش بر تخت سلطنت تکیه زد همانند او به سفر فرنگ علاقمند بود و تا پایان عمرش سه بار به سفر اروپا رفت؛ تورهایی که برای ملت ایران کم هزینه نبود و معمولا با گرفتن وام از کشور روسیه و انگلستان در ازای اعطای امتیازات مختلف هزینههایش تامین میشد.
روابط دربار و انگلیس ایجاب میکرد مظفرالدین شاه در سفر اول خود به اروپا به انگلستان برود اما مرگ ملکه ویکتوریا همه چیز را به هم زد. در اولین سفر به اروپا که هزینه اش با قراردادی بالغ بر ۲۳ میلیون و پانصد هزار روبل در ازاء عایدات گمرکات ایران از روسیه تامین شده بود، شاه مدت هفت ماه از کشورهای روسیه، اتریش، سوئیس، آلمان، بلژیک، فرانسه و در راه بازگشت از ترکیه (عثمانی) دیدن کرد.
شاه ایران دو سال بعد بار دیگر با دریافت وام جدیدی به مبلغ ده میلیون روبل از روسیه و اعطای امتیازات تازهای در شمال ایران به آنها، عازم اروپا شد و اینبار عزم کرد حتما به انگلستان نیز سفرکند. در این سفر که در ۲۲ فروردین ۱۲۸۲ آغاز شد و شش ماه به طول انجامید شاه از کشورهای اتریش، آلمان، بلژیک، ایتالیا بازدید کرد و سپس وارد انگلستان شد.
نقل است که شاه ادوارد هفتم که تازه از عمل جراحی آپاندیس فارغ شده بود از شنیدن خبر عزیمت شاه ایران به این کشور چندان خوشحال نشد و زمانی که به او اطلاع دادند برای تحکیم جایگاه انگلستان در ایران بایست نشان اشرافی بند جوراب را نیز به وی اعطا کند، خشمگین شد.
مظفرالدین شاه در تاریخ ۲۰ آگوست ۱۹۰۲ وارد انگلستان شد و برخلاف تشریفات معمول به جای استقبال از او در قصر "باکینگهام" در کشتی تفریحی پادشاه انگلیس در "پورتموث" مورد استقبال شاه و دربار انگلیس قرار گرفت.
شاه ادوارد فردای آن روز در کاخ "مالبرو" یک مهمانی رسمی به افتخار شاه ایران ترتیب داد اما اعطا نکردن نشان اشرافی "بند جوراب" به مظفرالدین شاه موجب دلخوری او شد.
تلاش "آرتور بالفور" نخست وزیر وقت بریتانیا و سایر مسئولین دیپلماسی بریتانیا برای متقاعد کردن شاه ادوارد به اعطای نشان به شاه ایران در طول ده روز اقامت او در این کشور بی فایده بود چرا که وی معتقد بود این نشان نباید به یک غیر مسیحی اعطا شود. با این وجود خطر نفوذ روسیه در ایران باعث شد چندی پس از بازگشت شاه ایران، ادوارد هفتم متقاعد شود که این نشان را برای وی ارسال کند.
عکس زیر که یکی از معدود تصاویر برجای مانده از سفر شاه ایران به انگلستان است مربوط به استقبال شاه ادوارد از وی بر روی عرشه کشتی تفریحی پادشاه انگلیس در "پورتموث" در تاریخ 20 آگوست 192 برابر با 28 مرداد 1281 شمسی است.
افراد حاضر در این عکس یادگاری نشسته از چپ: ولیعهد انگلستان شاهزاده جرج پنجم، مظفرالدین شاه، شهبانو الکساندرا، پادشاه انگلستان ادوارد هفتم، پرنسس ویکتوریا هستند. دیگر افراد حاضر در این عکس میرزا محمودخان «حکیم الملک» پزشک شاه و وزیر دربار، سمت چپ مظفرالدین شاه، میرزا علی اصغر خان «امین السلطان اتابک اعظم»، سمت راست مظفرالدین شاه و میر بهادر، وزیر جنگ، پشت سر شهبانو الکساندرا هستند.
از دیگر نکات قابل تشخیص در این عکس الماس دریای نور نقش بسته بر روی کلاه مظفرالدیم شاه قاجار است.
ناصرالدین شاه قاجار اولین پادشاه ایرانی بود كه در رأس هیئت حاكمه برای بازدید از تمدن و تكنولوژی غرب عازم اروپای مدرن شد.
به گزارش کام بکام به نقل از: مجله تاریخ فرادید، ناصرالدین شاه در دوران سلطنت خود سه بار به کشورهای اروپایی سفر کرد و در خلال آن ضمن و گشت گذار و تفریح با پیشرفت صنعت و تکنولوژی در این کشورها آشنا شد.
نخستین سفر ناصرالدین شاه به خارج از کشور در 1287ق و به دعوت "فرانسوا ژزف اول" امپراتور اتریش به طور رسمی و به عنوان بازدید از نمایشگاه بین المللی وینه صورت گرفت.
ناصرالدین شاه از رشت با کشتی های روسی به "استراخان" و بعد به "تساریتسین" رفتند و از راه زمینی به مسکو و از آن جا به پترزبورگ (پایتخت روسیه تزاری)عزیمت کردند. آلمان، انگلیس، ایتالیا، بلژیک، فرانسه، سوئیس، اتریش و ترکیه عثمانی مقصدهای اولین سفر او به فرنگ بودند.
سفر دوم ناصرالدین شاه اما به طور غیر رسمی و در سال 1295ق. صورت گرفت و میرزا حسین خان سپهسالار و امین السلطان و تنی چند از شاهزادگان او را همراهی میکردند. سفر از راه تفلیس و ولادی قفقاز و مسکو و پترزبورگ و برلین و پاریس و در بازگشت از اتریش و روسیه به ایران انجام گرفت.
اما سومین سفر ناصرالدین شاه به اروپا آخرین سفر او بود که از سال 1306 تا1307 ق. به طور رسمی انجام شد. در این سفر امین السلطان همراه شاه بود و شاه از کشورهای اروپای مرکزی و غربی دیدن کرد.
بر اساس آنچه در سفرنامه ناصرالدین شاه آمده است شاه و همراهانش در اول ربیع الثانی 1323 ق. خاک کشور را ترک کردند و دقیقاً 100 روز را به سیر و سیاحت در اتریش، فرانسه، انگلستان، بلژیک و روسیه گذراندند.
به گزارش این سفرنامه در سومین سفر ناصرالدین شاه به فرنگ مذاکره دربارۀ مسائل سیاسی و اقتصادی از قبیل توسعه کشت چای در گیلان و مذاکرات عینالدّوله صدراعظم با مهندسین فرانسوی برای تأسیس سدّی در اهواز و خرید چند دستگاه تلفن برای دربار، صورت گرفت. در عکس دیده نشده ای که در زیر مشاهده می کنید و مربوط به سومین سفرناصرالدین شاه به فرنگ است او پس از دیدار با خاندان سلطنتی انگلیس در مقابل خانه "هتفیلد" با مقامات انگلیسی عکس یادگاری میگیرد.
نقل است سفارت انگلیس در تهران با وجود بی میلی پادشاه انگلیس چند بار برای دعوت رسمی از ناصرالدین شاه اصرار کرد چرا که بیم آن می برد که نرفتن وی به انگلستان نفوذ این کشور را کم و شاه را به روس ها نزدیکتر کند. سرانجام پس از دعوت رسمی، سفر به انگلستان مهیا شد و شاه در سوم ذیالقعده 1306 وارد این کشور شد و در در باغ "هتفیلد" در منطقه "هرت فوردشایر" به دیدار خاندان سلطنتی رفت.
خاندان سلطنتی در همین مکان میهمانی مجللی به افتخار وی ترتیب دادند که به گزارش روزنامه "دیلی تلگراف" مجموعهای شگفتانگیز از حضور شخصیتها و نمایش مد و زیبایی بود.
گفته میشود در همین میهمانی مجلل بود که "تالبوت" به دیدار شاه آمد و پیشنهاد گرفتن امتیاز فروش و صدور دخانیات ایران را با ناصرالدین شاه مطرح کرد و شاه با دادن امتیاز موافقت کرد. در این عکس شاه ادوارد هفتم (نفر اول از چپ) و ملکه الکساندرا (نفر سمت راست ناصرالدین شاه) و تنی چند از اشراف زادگان در کنار ناصرالدین شاه قاجار دیدهمیشوند.
