سرطان کبد و راههای درمان آن - قسمت اول

[v!olet]

سرطان کبد رشد غیرطبیعی سلول های کبد است که تبدیل به تومور کبد می شود. اگر سلول های غیرطبیعی از جنس سلول های کبد باشد، این تجمع سلولی تومور کبد اولیه نامیده می شود. بعضی تومورهای کبد خوش خیم هستند، یعنی سرطانی نیستند و در قسمت های دیگر بدن منتشر نمی شوند. اما تومورهای بدخیم کبد ممکن است که به دیگر اعضا حمله کنند و در سراسر بدن منتشر شوند. بسیاری از سرطان های بدخیم کبد به عنوان سرطان هپاتوسلولار یا هپاتوماس دسته بندی می شوند.
سرطان بسیار شایع تر کبد تومور کبد ثانویه است. در این مورد، سلول های سرطانی از قسمت های دیگر بدن به وسیله خون یا دیگر مایعات بدن به کبد منتقل می شوند. تومورهای کبد ثانویه می توانند از روده بزرگ، ریه، سینه، شکم و لوزالمعده و دیگر قسمت های بدن به کبد رسیده و در آن منتشر شوند.
پیش بینی می شود در ایالات متحده در سال 2008 بیش از 21300 مورد سرطان کبد ثانویه شناسایی شود. انتظار می رود در این مدت سرطان کبد اولیه باعث مرگ 18410 نفر گردد. در سرطان ثانویه فقط 3.3 درصد مبتلایان بعد از تشخیص تا پنج سال زنده می مانند.
[h=4]سرطان کبد چگونه شناسایی می شود؟[/h] ممکن است بیماران علائم زیادی از جمله درد در قسمت راست بالای شکم، ورم، تهوع، یرقان یا تب را تجربه کنند. ممکن است معاینه بدنی و آزمایش خون برای تشخیص اولیه انجام شود. همچنین، پزشکان ممکن است پت سی تی اسکن، ام آر آی یا اولتراسوند را پیشنهاد کنند. در بعضی موارد جهت تشخیص تومور از آنژیوگرام( که یک اشعه ایکس است و رگ های خونی کبد را نشان می دهد) استفاده می شود. ممکن است جهت تایید تشخیص، نمونه برداری از تومور کبد نیاز باشد. سپس پزشکان مرحله یا میزان پیشرفت بیماری را با استفاده از بزرگی تومور و میزان انتشار آن تعیین می کنند.
[h=4]سرطان کبد چگونه درمان می شود؟[/h] بعد از تشخیص سرطان و مرحله آن، پزشک گزینه های مختلف درمان را بررسی می کند. درمان های مختلف سرطان کبد بر اساس نوع سرطان و میزان گسترش آن است. سرطان کبد اولیه در مراحل ابتدایی و بعضی تومورهای ثانویه را می توان با جراحی و با بیرون آوردن کل تومور درمان کرد. ممکن است با استفاده از روش های مختلف، نظیر استفاده از جراحی گرمایشی ( تخریب ضایعه با فرکانس رادیویی( جراحی سرمایشی (cryoablation) شیمی درمانی متمرکز (آمبوليزاسيون شیمیایی)، پرتودرمانی رایج و تزریق الکل یا پرتودرمانی سایبرنایف تومور برداشته شود یا در محل نابود شود. در بعضی موارد ممکن است کل کبد برداشته شود و یک کبد پیوندی جایگزین آن شود. در موارد پیشرفته تر سرطان کبد شیمی درمانی به همراه بعضی روش های درمانی که در بالا ذکر شد استفاده شود.
[h=4]جراحی[/h] جراحی روش رایجی جهت درمان تومورهای کبد است که هنوز در محل خود قرار داشته و به صورت گسترده در سراسر کبد منتشر نشده اند. در این نوع جراحی، که معمولا هپاتکتومی نسبی نامیده می شود، جراح برش بزرگی در زیرقفسه سینه ایجاد می کند و بخشی از کبد که تومور در آن قرار دارد و همچنین قسمتی از بافت سالم اطراف را خارج می کند. معمولا جراحی سرطان کبد زمانی که بیماری محود است امکان پذیر است. در چنین شرایطی، برداشت تومور کبد اولیه باعث می شود 60-75 درصد بیماران پنج سال دیگر به زندگی خود ادامه دهند، و برداشت تومور ثانویه ممکن است باعث شود 25-39 درصد بیماران پنج سال دیگر زنده بمانند. متاسفانه، تنها 20 تا 30 درصد بیماران مبتلا به سرطان کبد قابل جراحی هستند زیرا اغلب بیماری خیلی پیشرفت کرده و یا عملکرد کبد آنها خیلی ضعیف شده است. سرطان کبد ممکن است ریسک بالای عوارضی نظیر عفونت، خونریزی، مشکلات قلب و تنفسی را به دنبال داشته باشد. تقریبا 2 تا 6 درصد بیماران در نتیجه جراحی سرطان کبد جان خود را از دست می دهند.
جراحی ممکن است تنها راه لازم برای درمان باشد یا ممکن است همراه با شیمی درمانی یا پرتودرمانی برای درمان بیمارانی که سرطانش گسترش یافته یا تومور کبد اولیه در آنها در مراحل پیشرفته قرار دارد استفاده شود.
[h=4]پرتو درمانی[/h] پرتودرمانی رایج که پرتودرمانی خارجی نامیده می شود، به ارسال گسترده پرتوها گفته می شود که هم تومور و هم مقدار زیادی از بافت سالم اطراف را تحت تاثیر قرار می دهد.
این میدان وسیع پرتوها، که با دوز پایین درچندین جلسه و طی هفته ها ارسال می شوند، باید بتواند حرکات تومور را همزمان که بیمار نفس می کشد محاسبه کنند.
بدلیل میزان زیاد پرتوها و برای پرهیز از آسیب دیدن بافتهای سالم کبد، کل درمان 30 تا 40 جلسه و طی چندین هفته انجام می گیرد. این نوع آسیب ناشی از پرتوها در بافت سالم کبد، به نام بیماری کبد تحت پرتوقرار گرفته(RILD) شناخته می شود ، این سندرم ممکن است در هفته های اول پس از پرتودرمانی بروز کند و می تواند در بسیاری از موارد باعث نارسایی کبد شود. گزارشات اخیر نشان داده است که بعد از یک سال میزان احتمال زنده ماندن بیمار 47 تا 95 درصد و بعد از پنج سال 11 تا 25 درصد است، که معمولا وقتی تومورهای کوچک با مقدار بیشتری پرتو تحت درمان قرار می گیرد نتایج بهتری حاصل می شود.
امروزه بعضی تکنیک های دیگرنیز - نظیر کنترل تنفس و نگه داشتن نفس- برای کاهش جابه جایی تومورهای کبد در حین پرتو درمانی ،رواج یافته است.
[h=4]کنترل تنفس[/h] در این روش پرتو زمانی ارسال می شود که به نظر می رسد در چرخه تنفس بیمار، تومور در محل مشخصی قرار دارد. این روش در مورد محل تومور کبد فرضیاتی مطرح می کند. این فرضیات می گویند که در الگوی تنفس بیمار در یک زمان معین تومور همیشه در یک محل مشخص است، الگوی تنفس بیمار در طی درمان تغییر نمی کند، و بیمار همانگونه که در فاز برنامه ریزی تنفس می کند در طول درمان هم به همان صورت نفس می کشد. اما در حقیقت بسیاری از بیماران در زمان درمان به صورت متفاوتی نفس می کشند مخصوصا اگر عصبی باشند یا به خواب بروند. این تغییرات در الگوی تنفس ممکن است باعث خطا در ارسال پرتوها گردد.
[h=4]نگه داشتن نفس[/h] نگه داشتن نفس به این صورت است که بیمار نفس عمیق می کشد و آن را برای چند ثانیه نگه می دارد. همزمان که بیمار نفسش را نگه میدارد، پرتودرمانی آغاز و قبل از اینکه بیمار شروع به نفس کشیدن کند، متوقف می شود. در این روش فرض بر این است که وقتی بیمار نفسش را نگه می دارد تومور در یک جای مشخص قرار می گیرد. که البته همیشه اینگونه نیست و بر حسب عمیق بودن نفس بیمار متفاوت است. همچنین نگه داشتن نفس میتواند برای بیمارانی که سرطانشان پیشرفت کرده است خیلی سخت باشد.
روش هایی مانند کنترل تنفس یا نگه داشتن نفس به پزشکان اجاز می دهد که دوز بالایی از پرتو را طی سه تا پنج جلسه ارسال کنند که این فرآیند پرتو درمانی استریوتاکتیک (SBRT) نامیده می شود. این روش جایگزین برای درمان سرطان کبد نشان داده است که می تواند از پرتودرمانی رایج موثرتر باشد، با کنترل تومور بین 70 تا 100 درصد طی 18 ماه پس از درمان، و عوارض جانبی خیلی کم و ضعیف. کنترل بهتر تومور برای تومورهای کوچکتر و ضایعه ثانویه گزارش شده است. پرتو درمانی استریوتاکتیک (SBRT) به پزشکان این امکان را می دهد که بافت سالم کبد را بهتر از روش های رایج حفظ کنند، اما در این روش نیز برای اطمینان از اینکه پرتو به تومور ارسال شده و برای جبران عدم دقت روش های کنترل تنفس و نگه داشتن نفس، نیاز است بافت اطراف تومور تحت پرتو قرار گیرند.