بادرنجبوبه و کاشت آن..

[v!olet]

بادرنجبويه گياهي است پايا و پرشاخه و پرپشت به ارتفاع 30 تا 80 سانتي متر و بسته به شرايط اقليمي بيشتر و يا کمتر هم مي شود. منشا آن شرق مديترانه و جنوب اروپا گزارش شده است و در اسپانيا تا قفقاز و در آسياي صغير و ايران رويش دارد.

برگها قلبي شکل ، متقابل و دندانه دار با دندانه هاي فاصله دار از هم است. روي برگها را کرکهاي ريز سفيدرنگي پوشانده است. طول برگها 3 تا 6 سانتي متر است و عرض آنها هم 3 تا 4 سانتي متر. رنگ برگها معمولا در سطح فوقاني سبز تيره و در سطح تحتاني سبز روشن است و هنگامي که در دهان گذاشته شوند باعث خشك شدن دهان و ايجاد مزه ي گس مي شود که به خاطر دارا بودن تانن است. برگها داراي رگبرگهاي برجسته و ظاهري ناصاف هستند.

ساقه ها همانند ساير گياهان خانواده نعناعيان چهارگوش و مستقيم هستند و به ندرت اتفاق مي افتد که به صورت خوابيده روي زمين قرار بگيرند (که در گياهان جوان اين اتفاق بيشتر است.

ريشه ها به رنگ قهوه اي و از روي استولونها خارج مي شوند.
گلها در خرداد تا اواسط مرداد و در زاويه بين برگها ظاهر شده و داراي رنگهاي سفيد يا گلي هستند و به تعداد 6 تا 12 تايي در محور برگها ظاهر مي شوند . کاسه و جام آن داراي دو لوب است که لوب بالايي داراي دو لوب و لوب تحتاني داراي سه لوب است. بر روي کاسه ي گل 13 رگه قابل تشخيص است. پرچمها دي دينام ( 2بزرگ و 2 کوچک) هستند و ميوه ي چهارفندقه اي قهوه اي رنگ دارد.

بادرنجبويه نيرودهنده و ضد تشنج است و بعلاوه مقوي معده ، بادشکن، تسهيل کننده عمل هضم و معرق هم هست. به خاطر تحريک جريان خون باعث ازدياد ادرار و عرق مي شود و طبق گفته زرگري در طب عوام از آن استفاده هاي متعددي همچون رفع دل پيچه هاي ناشي از نفخ، درد هاي عصبي معده (کوليت)، چنگ زدگي معده، تپش قلب ، سردرد و سرگيجه، کم خوني دختران جوان، بيماريهاي تنفسي و . . . مي شود.

کاشت و تکثير :
کشت به دو صورت انجام مي شود : کشت با بذر و تکثير رويشي
کشت با بذر هم خود به دو صورت انجام مي شود :
مستقيم در زمين اصلي و غير مستقيم به صورت نشاکاري
کشت مستقيم بذر در زمين اصلي:
در اواخر پاييززمين را که 20 تا 30 تن کود دامي به آن داده شده و تاعمق 25 تا 30 سانتي متري شخم خورده به رديف هايي با فواصل 60 سانتي متر از هم تقسيم کرده و بذر را در عمق 5/0 تا 1 سانتي متري کشت مي کنند.لازم است بذرها به خاطر قوه ي ناميه ي ضعيفي که دارند حدود 20 ساعت در آب خيس شده و يا اينکه 48 ساعت در دماي صفر درجه نگهداري شده و سپس کاشته شوند. رشد اوليه ي بادرنجبويه بسيار کم است وبايدعلفهاي هرز دائماً وجين شوند. ولي هنگامي که بوته ها به حدي رسيدند که زمين را پر کنند علفهاي هرز قدرت رقابت با بادرنجبويه را نخواهند داشت. معمولا به خاطر همين رشد اوليه ضعيف بادرنجبويه است که آنرا به صورت مستقيم کشت نمي کنند. در اين سيستم براي هر هکتار زمين به 8 تا 10 کيلوگرم بذر نياز است.
برداشت:
در سال اول يك مرحله و در سالهاي بعدي دوتا سه مرحله مي توان محصول بادرنجبويه را برداشت کرد. براي اين کار بايد کليه پيكره رويشي گياه از فاصله ي حدود 4 تا 5 سانتي متري زمين چيده شود. براي برداشت اول بهترين زمان مرحله ي گلدهي است و براي برداشت دوم اواسط شهريور و برداشت سوم اواخر مهر ماه انجام مي گيرد. بهترين ساعت براي شروع کار برداشت ساعات 8 تا 9 صبح است که شبنم موجود روي برگها تبخير شده و برگها خشک هستند. برگها پس از برداشت براي جلوگيري از خشک شدن بايد به سرعت با خشک کنهاي الکتريکي و با دماي 45 تا 50 درجه خشك شوند. از آنجا که بيشتر ماده مؤثره ي بادرنجبويه در برگهاي آن است بهتر است که فقط برگهاي آن مورد استفاده قرار گيرند تا ميزان ماده موثره حاصله بيشتر باشد.
عملکرد پيکره ي رويشي بادرنجبويه بسته به کليه شرايط (اقليمي، نوع کاشت ، نوع برداشت و . . .) بين 10 تا 20 تن در هکتار مي باشد.
بذرگيري:
براي جمع آوري بذر بايد در شهريور ماه هنگامي که بذرها شروع به رسيدن مي کنند سرشاخه هاي گلدار گياه را جمع آوري کرده و در مکاني آفتاب دار خشک کرده و سپس اقدام به بوجاري بذر نمود . معمولا از هر هکتار بادرنجبويه بين 150 تا 300 کيلوگرم بذر بدست مي آيد.
گفته می*شود که زنبورهای عسل هیچگاه باغی را که بادرنجبویه در آن می*روید ترک نمی*کنند و کندوی معطر به بوی این گیاه، زنبورهای جدیدی را تشویق می*کند که در آن کندو اقامت گزینند.
استفاده از این گیاه به عنوان یک داروی ضد افسردگی تا قرن هفدهم ادامه داشت. آزمایش*های جدید بر روی حیوانات آزمایشگاهی نشان می دهد که این گیاه همانند یک داروی مسکن بر روی دستگاه عصبی مرکزی عمل می کند و به همین دلیل آرام بخش است.
این گیاه به اشکال مختلفی از قبیل اسانس، عصاره روغنی، روغن، پماد، کمپرس و دم*کرده استفاده می*شود. بادرنجبویه دارای طبیعت گرم و خشک است. خواص آن عبارتند از :
* آرام بخش اعصاب
* ضد بیماری های قلب، معده و روده
* مفرح و نشاط آور
* خوشبوکننده دهان
* اسانس این گیاه در آرام کردن درد معده با منشاء عصبی، احساس چنگ*زدگی در معده، تپش قلب، سردردهای یک طرفه، سرگیجه، عصبانیت، بی خوابی، استفراغ های دوران بارداری،درد عصبی دندان و رفع تندخویی در دختران جوان و زنان موثر است.
* بالا برنده فشار خون
* ضد اسپاسم، ضد درد، نیرو دهنده، ضد تشنج
* برای رفع احساس صداهای مبهم در گوش، هیستری، مالیخولیا
خواص برگ بادرنجبویه
برگ این گیاه، بهترین دارو برای کسی است که هنگام نگرانی و اضطراب دچار ناراحتی معده می شوند. دم کرده آن نیز جهت بهبود تهوع ، مراحل اول سرماخوردگی، خستگی عصبی و افسردگی مفید است.
ضماد برگ این گیاه برای بهبوددرد مفاصل مفید است.
در اسپانیا، برگ بادرنجبویه را به سس سالاد اضافه می*کنند و برگ تازه آن را با چای معمولی مخلوط و یک نوشیدنی مطبوع تهیه می*کنند.