مشروطه را خط به خط بخوانید

[łєmєҺ∂קּ]

---

مظفرالدین*شاه طی صدور فرمانی با تشكیل مجلس موافقت كرد، اما بعضی از مشروطه*خواهان این فرمان را نپذیرفتند؛ زیرا عبارت «ملت ایران» در آن نیامده بود.به*رغم موافقت شاه با برپایی مجلس، عده*ای از مشروطه*خواهان با این اعلامیه مخالفت كردند و خواستار استفاده از عبارت «مجلس شورای ملی» به جای «مجلس شورای اسلامی» شدند.

---

1275: ترور ناصرالدین*شاه
ناصرالدین شاه به دست میرزارضا كرمانی ترور شد.


20 آذر 1284: اقدام علاءالدوله در به چوب بستن تجار
علاءالدوله، حاكم تهران، به بهانه گرانی قند چند تن از تاجران سرشناس را احضار كرد و به چوب بست.


22 آذر 1284: مهاجرت صغری
روحانیان تهران در اعتراض به اقدامات عین*الدوله، صدراعظم وقت، به حرم عبدالعظیم رفتند. آنها در آنجا تحصن كردند و خواستار عزل علاء*الدوله، اخراج نوز بلژیكی و تأسیس عدالتخانه شدند. در پی این تحصن، مظفرالدین*شاه اعلامیه*ای مبنی بر تأسیس «عدالتخانه» صادر كرد كه در آن از «تأسیس عدالتخانه دولتی برای اجرای احكام شرع و قانون معدلت اسلامیه كه عبارت از تعیین حدود و احكام شریعت مطهر است» صحبت می*شد. افزون*بر*این، شاه حاكم تهران را هم عزل كرد.


7 اردیبهشت 1285: تعلل عین*الدوله در تأسیس عدالتخانه
عین*الدوله، صدراعظم وقت، به*رغم دستور شاه، در ایجاد عدالتخانه تعلل ورزید. به همین دلیل آزادی*خواهان وی را خائن خواندند و برای نشان دادن مخالفت خود با او، به قیام و تحصن دست زدند و خواستار عزلش شدند.
19 تیر 1285: به قتل رسیدن طلبه جوانی به نام عبدالحمید
وقتی شیخ محمد سلطان الواعظین، از وعاظ نسبتاً مهم تهران، در قشونخانه بازداشت شد، آیت*الله بهبهانی به طلاب خود فرمان داد به ساختمان قشونخانه حمله كنند و شیخ را رها سازند. در این اقدام سید عبدالحمید، طلبه جوان، به قتل رسید. همین مسئله سبب شد گروه وسیعی به تحصن در مسجد جامع تهران دست زنند. در میان این تحصن*كنندگان سید محمد طباطبایی، سید عبدالله بهبهانی نیز حضور داشتند.


23 تیر 1285: مهاجرت كبری
پس از بی*توجهی عین*الدوله به تحصن مسجد جامع، و خشونت وی نسبت به مردم تظاهركننده، علما، برای شدت بخشیدن به جنبش راهی قم شدند و این گونه به تحصن خود ادامه دادند.


26 تیر 1285: پیوستن آیت*الله نوری به متحصنان
شیخ فضل*الله نوری سه روز پس از حركت سیدین بهبهانی و طباطبایی عازم قم شد و با حركت وی، انبوه علما و روحانیان پایتخت در برابر عین*الدوله موضع گرفتند و نسبت به نهضت همدلی نشان دادند.

مظفرالدین*شاه طی صدور فرمانی با تشكیل مجلس موافقت كرد، اما بعضی از مشروطه*خواهان این فرمان را نپذیرفتند؛ زیرا عبارت «ملت ایران» در آن نیامده بود

​

28 تیر 1285: تحصن در سفارت بریتانیا
نخست حدود پنج*هزار نفر از نیروهای انقلابی در باغ سفارت بریتانیا در تهران تحصن كردند، اما در 7 مرداد تعداد آنها به دوازده*هزار نفر و در 11 مرداد به چهارده*هزار نفر رسید.


7 مرداد 1285: عزل عین*الدوله
در این روز مظفرالدین*شاه عین*الدوله را از صدارت عزل كرد و مشیرالدوله را به جای او به صدارت*عظمایی گماشت.


13 مرداد 1285: موافقت شاه با تشكیل مجلس
مظفرالدین*شاه طی صدور فرمانی با تشكیل مجلس موافقت كرد، اما بعضی از مشروطه*خواهان این فرمان را نپذیرفتند؛ زیرا عبارت «ملت ایران» در آن نیامده بود.


14 مرداد 1285: صدور اعلامیه*ای از سوی شاه در تشكیل مجلس شورای اسلامی
به*رغم موافقت شاه با برپایی مجلس، عده*ای از مشروطه*خواهان با این اعلامیه مخالفت كردند و خواستار استفاده از عبارت «مجلس شورای ملی» به جای «مجلس شورای اسلامی» شدند.


18 مرداد 1285: توافق بر سر تشكیل مجلس شورای ملی
در این روز سرانجام بر سر تشكیل مجلس شورای ملی توافق شد، اما تاریخ رسمی این فرمان شاه 13 مرداد، كه مصادف با سالروز تولد ایشان بود، تعیین گردید.


14 مهر 1285: افتتاح مجلس شورای ملی
انتخابات مجلس شورای ملی در تهران پایان یافت و نخستین جلسه آن برگزار شد.


23 آبان 1285: پیشنهاد تأسیس بانك ملی

به دلیل وضعیت نامناسب مالی كشور و تهی بودن خزانه وزیر مالیه وقت،* میرزا ابوالقاسم*خان ناصرالملك،* در جلسه مجلس پیشنهاد استقراض از دولت*های خارجی را مطرح كرد كه با مخالفت نمایندگان مجلس روبه*رو شد و آنها برای اصلاح این وضع پیشنهاد تأسیس بانك ملی را مطرح نمودند.


8 دی 1285: امضای قانون اساسی
قانون اساسی مشروطه، كه تا حدودی متأثر از قانون اساسی 1831م بلژیك و 1879م بلغارستان بود، فقط یك هفته قبل از مرگ مظفرالدین*شاه به امضا رسید.


18 دی 1285: مرگ مظفرالدین*شاه
مظفرالدین شاه بر اثر بیماری در 54 سالگی در گذشت.


28 دی 1285: و بر تخت نشستن محمدعلی*شاه
در این روز محمدعلی شاه تاجگذاری كرد،* اما در جشن تاجگذاری او نمایندگان مجلس دعوت نشدند.


20 خرداد 1286: پذیرش پیشنهاد شیخ نوری درباره متمم قانون اساسی
در این تاریخ تندروان حاضر در مجلس برخلاف میلشان پذیرفتند كه نظر شیخ فضل*الله را مبنی بر نظارت مجتهدان بر مصوبات مجلس، در متمم قانون اساسی بگنجانند.


اواخر خرداد و اوایل تیر 1286: ضدیت با مشروطه
عده*ای از هواداران شیخ فضل*الله نوری با برگزاری مجالس عزاداری در ایام فاطمیه، در منابر به طرفداری از آرای شیخ مبنی بر لزوم اصلاح مشروطیت سخنرانی كردند.


29 خرداد 1286: مهاجرت شیخ فضل الله به حرم عبدالعظیم
شیخ نوری برای جلوگیری از انحراف مشروطیت از مسیر اصیل اسلامی آن، همراه جمع چشمگیری از علما و روحانیان، در حرم حضرت عبدالعظیم بست نشست و تا 25 شهریور در آنجا ماند.


28 خرداد 1286: حمایت علمای نجف از شیخ نوری
آیات عظام خراسانی و مازندرانی، با ارسال تلگراف، موافقت خود را با دیدگاه آیت*الله نوری درباره نظارت پنج تن از مجتهدان طراز اول بر مصوبات مجلس اعلام كردند.


6 مرداد 1286: انتشار لایحه از سوی شیخ فضل*الله نوری

در این زمان شیخ فضل*الله، كه در حرم حضرت عبدالعظیم تحصن كرده بود، لایحه خود را در انتقاد از انحراف مشروطه منتشر كرد.


8 شهریور 1286: ترور امین*السلطان
در این روز امین*السلطان، صدراعظم وقت، در هنگام خروج از مجلس به دست عباس*آقا، یكی از اعضای مجاهدین، به قتل رسید. طراح این سوء قصد حیدرخان عمواوغلی معرفی شد.


1 مهر1286: ارسال متن فارسی معاهده 1907 میان انگلیس و روسیه به وزارت خارجه ایران
انگلیس و روسیه بعد از یك قرن رقابت در این سال در برابر نیروی توفنده و تازه نفسی به نام آلمان اختلافات خود را ــ بیشتر به وساطت فرانسه ــ كنار گذاشتند و ایران را به سه منطقه تقسیم كردند: یك منطقه بی طرف و دو منطقه نفوذ شمال (برای روسیه) و جنوب (برای انگلیس). این توافق به قرارداد 1907 معروف شد.


15 مهر 1286: تصویب متمم قانون اساسی
متمم قانون اساسی كه شامل 105 ماده بود در نخستین سالگرد مجلس به تصویب رسید.


19 آبان 1286: وعده محمدعلی*شاه مبنی بر حمایت از مجلس
در این روز محمدعلی*شاه در مجلس حضور یافت و حمایت خود را از این نهاد اعلام كرد.


23 آذر 1286: عزل وزرا و عكس*العمل انجمن*های مشروطه خواه
در این تاریخ محمدعلی*شاه در برابر تقاضای نمایندگان مبنی بر اخراج سعدالدوله از دربار، ناصرالملك رئیس*الوزرا را زندانی كرد، وزیران را عزل نمود و علاءالدوله را كه از سوی نمایندگان برای میانجیگری به دربار رفته بود دستگیر كرد. ازهمین*رو فعالان جوان انجمن*ها به كمك نمایندگان آمدند و مجلس را سنگربندی كردند.


دی 1286: تجمع مردم در میدان توپخانه
شیخ فضل*الله در این اجتماع مفهوم مساوات را ارتداد اجنبی دانست.


1 دی 1286: تسلیم شدن شاه و تن دادن او به تقاضاهای مجلس
محمدعلی*شاه زمانی كه با حمایت گسترده مردم از مجلس روبه*رو شد بار دیگر پشت قرآن را امضا كرد و متعهد شد كه از مجلس حمایت كند. افزون*بر*این به تبعید سعدالدوله رضایت داد.


8 اسفند 1286: سوء قصد به جان شاه
در این روز بمبی در اتومبیل جلوی كالسكه محمدعلی*شاه منفجر شد كه به كشته شدن دو تن از ملازمان او و مجروح شدن عده*ای منجر گردید. در پی این اقدام حیدرعمواغلی، كه مسبب این حادثه شناخته شده بود، دستگیر شد، اما در پی تهدید انجمن*ها شاه به آزادی او تن داد.

قانون اساسی مشروطه، كه تا حدودی متأثر از قانون اساسی 1831م بلژیك و 1879م بلغارستان بود، فقط یك هفته قبل از مرگ مظفرالدین*شاه به امضا رسید

​

14 خرداد 1287: استقرار محمدعلی*شاه در باغ شاه واقع در حومه تهران
پس از ورود شاه به این باغ، هواداران مجلس كه از حمله احتمالی قزاق*ها به مجلس بیمناك بودند ساختمان مجلس را احاطه كردند.


22 خرداد 1287: درخواست*های شاه
در این روز شاه درخواست*های خود را مبنی بر بازداشت و تبعید جمعی از تندروان مانند میرزا جهانگیرخان شیرازی (سردبیر نشریه صوراسرافیل)، سیدجمال*الدین واع1 ملك*المتكلمین و … مطرح كرد. او در 30 خرداد خواسته*های خود را از مجلس افزایش داد و خواهان اختیاراتی شد كه مغایر با قانون اساسی بود؛ از*همین*رو نمایندگان از پذیرش آنها سرباز زدند.


2 تیرماه 1287: به توپ بستن مجلس
قزاق*ها به رهبری لیاخوف روسی و به دستور محمدعلی*شاه به روی مشروطه*خواهان مسلح و سنگرگرفته در مجلس، آتش گشودند و مجلس اول را تعطیل كردند. در پی این اقدام دوره*ای از استبداد آغاز شد كه به استبداد صغیر معروف گردید.


28 مرداد 1287: محاصره تبریز
نیروهای سلطنتی پس از به توپ بستن مجلس، به محاصره شهر تبریز، كه مجاهدان آن به حمایت از مجلس برخاسته بودند، اقدام كردند.


3 مهر 1287: شكست موقت نیروهای سلطنتی در تبریز
در این ماه نیروهای مجاهد تبریز توانستند نیروهای سلطنتی را شكست دهند. حكومت روسیه، كه با شنیدن این خبر به هراس افتاده بود، به بهانه محافظت از جان و مال اتباع روسیه تهدید كرد كه به این خطه از خاك ایران نیرو خواهد فرستاد.


22 آبان 1287: تشكیل جلسه در باغ شاه
در این جلسه شیخ فضل*الله و یارانش با مشروطه مخالفت كردند و اعلام نمودند كه ادامه مشروطه موجب از بین رفتن تدریجی اسلام و كشور خواهد شد.


6 دی 1287: هواداری صمصام*السلطنه از مشروطیت
صمصام*السلطنه، رئیس سابق ایل بختیاری كه در پی فرمان شاه از ریاست این ایل عزل شده و مقام خود را به برادر واگذار كرده بود، اصفهان را تصرف كرد و هواداری خود را از مشروطیت اعلام نمود.


19 دی 1287: ترور شیخ فضل*الله
مخالفان شیخ كه از تحریم مشروطه از سوی وی و یارانش ناخشنود بودند تصمیم به ترور او گرفتند. طرح ترور شیخ فضل*الله در سفارت انگلیس و توسط كسانی چون حسینقلی خان نواب تهیه شد و كریم دواتگر آن را شب*هنگام، زمانی كه شیخ قصد بازگشت به منزل را داشت، به اجرا درآورد. گلوله*ای كه او به سمت شیخ نوری نشانه رفته بود به پای چپ ایشان اصابت كرد و سبب شد شیخ بر زمین افتد، اما همراهان ایشان توانستند ضارب را دستگیر كنند.


بهمن 1287: نگارش رساله «مقیم و مسافر»
این رساله را حاج آقا نورالله اصفهانی در دوره استبداد صغیر در دفاع از مشروطه به نگارش درآورد.


فروردین 1288: انتشار كتاب«تنبیه*الامه و تنزیه*المله»
«تنبیه*الامه و تنزیه*المله فی الزوم مشروطیه الدوله المنتخبه لتقلیل الظلم علی افراد الامه و ترقیه المجتمع» در دوره به توپ بستن مجلس و تعطیلی كامل مشروطه توسط علامه نائینی نگاشته شد. تقریظ دو تن از علمای بزرگ وقت، آیت عظام خراسانی و مازندرانی، بر این كتاب و اعلام منطبق بودن مندرجات آن بر شرع مبین از سوی ایشان، اهمیت و غنای محتوایی آن را نشان می*دهد.


بهمن 1287 ـ فروردین 1288: تشكیل حكومت انقلابی در بسیاری از شهرها
در بسیاری از شهرهای ایران ازجمله گیلان، شیراز، همدان، بوشهر و بندرعباس، نیروهای مشروطه*خواه حاكمان درباری ایالت یا ولایتشان را خلع كردند و اداره شهر را به دست گرفتند.


3 اردیبهشت 1288: خاتمه محاصره تبریز
در این تاریخ محمدعلی*شاه به محاصره تبریز پایان داد و عفو عمومی اعلام كرد، اما این كار برای جلوگیری از مداخله نظامی روسیه دیر بود.


8 – 5 اردیبهشت 1288: ورود نیروهای روس
سربازان روسی به فرماندهی ژنرال زنارسكی از مرز گذشتند و با چراغ سبز انگلیس، وارد خاك تبریز شدند. هرچند ورود این نیروها مردم تبریز را از گرسنگی نجات داد، وضعیت را برای انقلابی*ها وخیم*تر كرد؛ زیرا قوای روسیه دشمن نیروهای انقلابی بودند.


اردیبهشت 1288: حركت ارتش انقلابی مجاهدین از رشت به سمت قزوین
در این ماه نیروی انقلابی رشت به فرماندهی یفرم*خان ارمنی از گیلان عازم پایتخت شدند.


11 اردیبهشت 1288: موافقت شاه با اعاده قانون اساسی و برگزاری انتخابات
سفارت*های بریتانیا و روسیه، همپای حركت نیروهای مجاهد اصفهان و گیلان به سوی تهران به محمدعلی*شاه فشار آوردند تا با برگزاری انتخابات مجلس موافقت كند. بر اثر این فشارها بود كه سرانجام شاه قاجار وعده داد در 28 تیر 1288 مجلس شورای ملی دائر خواهد كرد و در 10 تیر، قانون جدید انتخابات را امضا كرد.


20 خرداد 1288: حركت عشایر بختیاری اصفهان به سمت تهران
عشایر بختیاری به رهبری سردار اسعد عازم تهران شدند.