جن زير آبي، غواص را هوايي و خيالاتي مي*کند. هنگامي که بدن يا دست غواص در ته دريا به اين جن بخورد، خشک مي*شود.
ام*المداس، من*منداس، جانوري است که از دريا بيرون مي*آيد و آدم*هايي را که در ساحل تنها نشسته*اند مي*ترساند.
بوسلامه، پيرامون جزاير، به*ويژه جزيره خارک مي*گردد. کودکان را در ساحل مي*گيرد و با خود به دريا مي*برد. گاهي هم در شب به بالاي کشتي آمده خود را به دريا مي*اندازد. ملوان نگهبان به گمان اينکه دوستش به دريا افتاده، خود را به دنبال او به آب مي*اندازد. بوسلامه چون*که در آب پرقدرت است او را به زير آب مي*کشد.
منتيلپو (پو = پا، منتيل = ديلم)، پاي اين جانور مانند ديلم تيز است و در هنگام بروز توفان پيدايش مي*شود. در گذشته به هنگام وزش توفان در قلعه خارک را مي*زد تا وارد دژ شود.
اکوان ديو
اکوان ديو در دژي سنگي در ساحل دريا مي*زيسته و در دريا و خشکي*هاي ساحلي توفان به پا مي*کرده است. سنگي که افراسياب بر سر چاهي که بيژن در آن زنداني بود گذاشت، توسط (توفان) اکوان ديو از درياي چين به منطقه توران*زمين پرتاب شده بود. در نبرد با رستم، اکوان پهلوان را از زمين به آسمان برده به ميان دريا پرتاب مي*کند. به عقيده نگارنده اکوان ديو نماد گردبادهاي دريايي Water Spot است.
خروشيد و پيچيد و بانگ و غريو... ز دريا برآمد چو اکوان ديو
هرچند که اين داستان فرسنگ*ها دورتر از درياي پارس، در مرکز ايران*زمين و در نزديکي شهر باستاني اصفهان رخ داده است، اما به دليل نزديکي زماني آن به ما، ارتباط آن با يک جاندار آب*زي و وجود مستندات و خبرهاي روزنامه*هاي آن دوره، يادآوري آن چندان هم بدون ارتباط با موضوع اين مقاله نيست.
جهش امپراتوري شكوهمند ايرانيان در زمان هخامنشيان و تعالي و ترقي آن در زمان ساسانيان، و ديرپايي اين تمدن مديون دانش آب*شناسي ايرانيان يود. مردمان ايران*زمين از ديرباز به ارزش آب به عنوان ماده*اي زندگي*بخش و ارزشمند آگاهي داشتند. نياز طبيعي بشر به آب، وضع جغرافيايي فلات ايران و كميابي اين مايع گرانبها، ارزش اين ماده را نزد ايرانيان صدچندان نموده و آن را در جايگاه والايي قرار مي*داده است. به خاطر داشته باشيم كه تمدن*هاي باستاني همگي در كنار رودهاي بزرگ، همانند نيل، دجله، فرات، سند، گنگ، هوانگهو، يانگ*تسه و ... شكل گرفتند و در حوزه همان رودخانه محدود ماندند. اما تنها تمدني كه به دور از هرگونه رودخانه عظيم شكل گرفت و مالك*الرقاب جهان باستان شد، ايران بود. جهش چشمگير امپراتوري ايران مديون قنات بود. در زمان هخامنشيان، اگر كسي زمين بايري را با احداث قنات آبياري مي*كرد، تا پنج نسل از پرداخت هرگونه ماليات معاف بود.
در اين ميان قنات گناباد به طول سي*وپنج کيلومتر و ژرفاي بيش از سيصد متر و چاه*هايي با فواصل منظم پنجاه*متري، از زمان هخامنشيان يک شاهکار بي*نظير در سراسر جهان است و عظمت آن با ديوار چين برابري مي*کند.
اين ديدگاه باعث شده که طول قنات*هايي که اينک در زير سرزمين ايران وجود دارد بيش از فاصله زمين تا ماه باشد. اين دالان*هاي زيرزميني همچنين محل خوبي براي زندگي گونه*هايي از جانوران شد. گونه*هايي که بسياري از آنها اينک منقرض شده اند. يکي از اين جانوران Otter است. در حدود سال*هاي 800 تا 1200 خورشيدي نيم*کره شمالي زمين در دوران يخبندان کوچک فرورفت. اين دوره ميانگين دماي زمين پايين آمده و موجب پرآبي نواحي مرکز ايران شده است. رودهاي فصلي به صورت دائمي درآمده و درياچه*هاي کوچکي در کوير مرکزي شکل گرفتند. در کاووش*هاي باستانشناسي در تابستان 1357، در نزديکي زواره و در مرز کوير، بقاياي يک اسکله و بارانداز يافت شده است. اين دوران پرآب موجب رويش پوشش گياهي متنوع و همچنين جانوران گوناگون بوده است. در آن سال*ها در رودهاي مرکز ايران، Otter به چشم مي*خورده است.
روزنامه کيهان در تاريخ 27 ديماه 1338، از از يافتن جانوري در نهر خورجان در سده اصفهان خبر داد و نوشت که "نهر خورجان به قنات فيروزشاه که در پنج فرسخي آبادي از زير کوه بيرون مي*آيد منتهي مي*شود و قنات فيروز شاه که قدمت آن به*زمان ساسانيان مي*رسد چهار متر پهنا و يک متر عمق دارد."
فرداي آن*روز عکسي از جانور را که 15/1 متر طول داشته و بر اثر زدوخورد با اهالي و نيز ناراحتي*هاي ديگر مرده بود، چاپ کرد. گويا جوانان روستا با کمين بر سر راه اين هيولا آن را به دام انداخته بودند. اين جانور يک Otter بود که در کنار رودخانه*ها و نوعي از آن در کنار درياها زندگي *مي*کند و به*واسطه بزرگ شدن دست*وپا و پيدايش پرده*هايي در ميان انگشتان و همچنين با استفاده از دم به*آساني در آب شنا مي*کند. روزنامه نامبرده از قول پيران کهنسال نوشته بود که "حدود يک*صد سال پيش هم يکي از اين جانوران از قنات فيروزشاه بيرون آمده و يک شبانه*روز با مردم شهر جنگ کرده و سرانجام به*دست پهلوانان شهر کشته شده است! سه ماه بعد هم جانور مشابهي را در رودخانه*اي از حدود قم صيد کرده بودند".
بر طبق افسانه اوآنس که توسط نياکان سومري ما نقل شده است، جانوراني بوده*اند شبيه ماهي که سر آنها سر انسان بوده و پاهاي انساني آنها نيز در زير دم ماهي نمايان بوده است. در زمان*هاي بسيار دور آنها هنگام روز از خليج فارس بيرون آمده و به مردم آداب تمدن مي*آموختند و شب*ها به دريا باز مي*گشته*اند.
